Adwent - czas nadziei i oczekiwania

Słowo wywodzi się od łacińskiego terminu adventus oznaczającego przyjście bądź przybycie. Zgodnie z tradycją czas oczekiwania rozpoczyna się od pierwszych nieszporów w niedzielę, a dokładnie cztery niedziele przed świętami Bożego Narodzenia. Zazwyczaj okres ten trwa od 23 do 28 dni, a pierwsza niedziela Adwentu stanowi początek nowego roku liturgicznego. Ostatnie słowa wypowiadane przed tym wyjątkowym czasem: Bądźcie uważni, czuwajcie, módlcie się! - stanowią wskazówkę dla wiernych, jak należy przeżyć Adwent.

Oczekiwanie wiernych dzielone jest na dwa etapy: pierwszy to pobożne wyczekiwanie powtórnego przyjścia Jezusa Chrystusa na kres czasów (do 16 grudnia), które przeradza się w bezpośrednie przygotowanie do upamiętnienia narodzin dzieciątka. Dlatego Adwent to nie tylko pokuta i melancholijna refleksja, ale także radość i pełne nadziei, cierpliwe trwanie w modlitwie.

Według zachowanych źródeł początki Adwentu należy łączyć z II połową IV wieku oraz liturgią galijską i hiszpańską. Z pewnością ten okres czasu liturgicznego wykształcił się po ustaleniu stałej daty świąt Narodzenia Pańskiego. Istnieją wzmianki o specjalnych przygotowaniach do tego wyjątkowego dnia dla Chrześcijan, jednak okres ten nie był jeszcze nazywany Adwentem. Wiernym polecano codziennie gromadzić się w kościele na spotkaniach o charakterze pokutnym i kontemplacyjnym. Natomiast w V wieku w Galii biskup nakazał pościć w poniedziałki, środy i piątki od 11 listopada - dnia św. Marcina do dnia powtórnych narodzin Chrystusa. W Rzymie od VI wieku czas Adwentu miał nieco odmienną formę, bowiem praktyki pokutne zostały złagodzone na rzecz liturgicznego przygotowania wiernych na nadejście radosnej nowiny.

Współcześnie podczas Adwentu w kościele katolickim nie są zdobione ołtarze, a szaty liturgiczne są koloru fioletowego, symbolizującego pokutę. W dni powszednie przed wschodem słońca odprawiane są msze wotywne ku czci Najświętszej Maryi Panny, podczas których pali się świeca roratnia. Nazwa tej świecy wywodzi się od słów pieśni: Rorate caeli desuper, śpiewanej na początku mszy. Nabożeństwa adwentowe czyli roraty poświęcone są Maryi, ponieważ to ona w tym czasie w sposób szczególny oczekiwała narodzin Jezusa. Stanowi to symbol, a raczej gest „bycia połączonym duchowo" z matką Syna Bożego.

Według historycznych przekazów zwyczaj mszy maryjnych został zapoczątkowany w Polsce wraz z nadejściem chrześcijaństwa, prawdopodobnie dzięki św. Wojciechowi. Jednak na podstawie zachowanych dokumentów możemy stwierdzić, że roraty pojawiły się za czasów Bolesława Chrobrego, który sprowadził uczniów św. Romualda, pielęgnujących tradycję oczekiwania na przyjście Zbawiciela. Roraty odegrały ważną rolę w dawnym społeczeństwie polskim, nie tylko dlatego, że były czasem poświęconym dla „polskiej królowej", ale przede wszystkim gromadziły w kościołach ogromne rzesze wiernych.

Współczesny Adwent w kościele katolickim to również czas zadumy, któremu towarzyszy szereg zwyczajów. Liturgia adwentowa wspomina świętych Starego i Nowego Testamentu za pośrednictwem których Bóg zapowiadał przyjście na świat Mesjasza. Naród wybrany przez długi czekał na spełnienie boskiej obietnicy. Dlatego czas oczekiwania na święta Bożego Narodzenia ma nadal podwójny charakter: z jednej strony pokutny, z drugiej radosny. Kapłani zachęcają wiernych do uczestniczenia w rekolekcjach oraz pojednania się z Bogiem i bliźnimi. Zadaniem Adwentu jest przypomnieć ludziom, że ich życie to także nieustanne oczekiwanie na przyjście Jezusa Chrystusa, bowiem jak mówi biblia - nie znacie dnia ani godziny.

Świece i lampiony posiadają bogatą symbolikę i towarzyszą uroczystością adwentowym od zarania dziejów. Świeca maryjna zwana też roratką symbolizuje Maryje „noszącą w sobie światło" czyli Jezusa. Zgodnie ze zwyczajem liturgii światła, dzieci podczas rorat trzymają prostokątne, czworoboczne ze świeczką w środku lampioniki. Światło ma przypominać wiernym o czynieniu dobra, rozjaśniać mrok i wskazywać drogę do serca.

Tradycja wieńca adwentowego również wiąże się z świecami. Zwyczaj tej przywędrował do Polski z Niemiec po I Wojnie Światowej. Pastor prowadzący przytułek dla sierot chcąc stworzyć dla swoich podopiecznych atmosferę do modlitwy zaczął zapalać świece. Początkowo były to dwadzieścia cztery świece, jednak obecnie zapalane są cztery, po kolei w każdą niedziele Adwentu. Symboliczne stroiki przystrojone gałązkami jodły umieszczane w domach są w kształcie wieńca i stanowią kontynuację adwentowej tradycji niemieckiego pastora.

Dwie pierwsze niedziele mają charakter refleksyjny i pokutny, natomiast już trzecia niedziela, zwana różową bądź Gaudete obchodzi się radośniej. Jest to dzień, w którym szaty liturgiczne są koloru różowego, a tekst liturgii przepełniony jest radosną zapowiedzią przyjścia na świat oczekiwanego Odkupiciela i Zbawiciela.

Adwent, według staropolskiej terminologii nazywany był czterdziestnicą, ponieważ niegdyś trwał, tak jak Wielki Post, czterdzieści dni. W tamtych czasach Adwent rozpoczynał się 12 lub 14 listopada i trwał do dnia Bożego Narodzenia (czterdziestodniowy Adwent jest praktykowany do dziś w Kościołach Wschodnich). Charakter tego oczekiwania był bardziej rygorystyczny niż współcześnie, bowiem obowiązywał nie tylko post, zakaz wesel i zabaw, ale również wiernym nakazywano abstynencję małżeńską. Wraz z upływem czasu także zanikło wiele zwyczajów obowiązujących nie tylko na wsiach, ale i w miastach, tj. obchody z szopką, odgrywanie scenek narodzin Jezusa i przybycia trzech mędrców. Jednak do naszych czasów zachował się, choć często jest zapominany, obyczaj kolędowania w dzień przed świętem Narodzenia Pańskiego.

Czas dobroczynności

Podczas Adwentu mają miejsce największe i najszerzej zakrojone akcje dobroczynne, zarówno te ogólnokrajowe, o których często czytamy w mediach jak i lokalne.
Akcje dobroczynne organizowane są zarówno przez Kościoły, stowarzyszenie, organizacje i instytucje. Mamy więc w grudniu bardzo wiele okazji do wsparcia innych - poprzez ofiarowania pomocy finansowej, żywności, odziezy, zabawek dla dzieci czy przygotowanie świątecznych potraw. Możemy na przykład kupić świece , charytatywne kartki przygotowane przez wiele organizacji, przygotować , czy zostawić produkty spożywcze w koszyku podczas akcji organizowanej przez . Oczywiście możliwości jest znacznie więcej - każdy z nas ma w swoim otoczeniu ludzi potrzebujących pomocy i każdy może znaleźć sposób by tej pomocy - mniej lub bardziej bezpośrednio - udzielić.