Dlaczego dążenie do szczęścia nas unieszczęśliwia

Od ponad dekady bada się ten paradoks. Teraz na Uniwersytecie w Toronto Scarborough ustalono, że dążenie do szczęścia jest psychicznie wyczerpujące w sposób, który osłabia naszą zdolność do samokontroli i zachowania silnej woli. W rezultacie stajemy się bardziej podatni na pokusy i podejmujemy autodestrukcyjne , które czynią nas mniej szczęśliwymi.

- Dążenie do szczęścia działa trochę jak efekt śnieżnej kuli. Decydujesz się uczynić siebie szczęśliwszym, ale ten wysiłek osłabia twoją zdolność do robienia rzeczy, które faktycznie mogą dać ci - mówi prof. Sam Maglio, autor badań.

Skutki ciągłej próby bycia szczęśliwszym można porównać do powrotu do domu po długim dniu pracy - im bardziej jesteśmy psychicznie wyczerpani, tym bardziej kuszące staje się pominięcie sprzątania i zamiast tego bezmyślne przeglądanie mediów społecznościowych.

- Kluczowym wnioskiem jest to, że pogoń za szczęściem kosztuje zasoby mentalne. Zamiast po prostu płynąć z nurtem, starasz się zmienić swoje samopoczucie - wyjaśnia prof. Maglio.

Według ekspertów świadome regulowanie naszych myśli, emocji i zachowań jest szczególnie wyczerpujące, a w wielomilionowym przemyśle samopomocy istnieje ogromna presja i odpowiedzialność za własne szczęście. Poszukiwanie szczęścia staje się jeszcze bardziej męczące, gdy ludzie traktują je tak, jakby było czymś, co można gromadzić i przechowywać, podobnie jak pieniądze.

Uczeni przebadali setki osób i odkryli, że im bardziej nawykowo próbowały być szczęśliwsze, tym rzadziej stosowały samokontrolę w codziennym życiu. Zdaniem autorów wynika to z faktu, iż dążenie do szczęścia i samokontrola konkurują o te same ograniczone zasoby mentalne. Dlatego w kolejnej serii badań uczestnicy mieli za zadanie uszeregować listę przedmiotów - ponieważ podejmowanie decyzji i wykonywanie jakiegokolwiek banalnego zadania wymaga samoregulacji i wysiłku umysłowego. Zgodnie z przewidywaniami, im bardziej dana osoba dążyła do szczęścia, tym mniej czasu poświęcała na zadanie.

W jednym z eksperymentów badacze użyli reklam zawierających słowo „szczęście", aby wywołać zjawisko, w którym samo jego zobaczenie sprawia, że ludzie próbują poczuć się szczęśliwsi. Następnie uczestnicy dostali dużą miskę czekoladek i mogli zjeść tyle, ile chcieli, jednocześnie oceniając ich smak. Badacze założyli, że im większą samokontrolę ma dana osoba, tym mniej zje czekoladek - i odkryli, że ci, którzy widzieli reklamę ze słowem „szczęście", jedli ich więcej niż pozostali uczestnicy.

W ostatnim teście uczestnicy mieli wybierać między parami codziennych przedmiotów; jedna grupa miała kierować się tym, co poprawi ich szczęście, a druga własnymi preferencjami. Następnie obie grupy wykonywały zadanie mierzące ich zdolność do samokontroli. Grupa, która dokonywała wyborów związanych ze szczęściem, poddała się szybciej, co wskazuje, że po tej próbie miała mniej .

W opinii prof. Maglio pogoń za szczęściem nie jest z natury bezcelowa. Zaleca jednak, by traktować szczęście jak piasek na plaży - można ścisnąć go w garści i próbować kontrolować, ale im mocniej to robimy, tym bardziej ręka zaczyna boleć. W końcu i tak będziemy musieli go wypuścić.

- Po prostu wyluzuj. Nie próbuj być cały czas super szczęśliwy/a - mówi prof. Maglio. - Zamiast starać się zdobywać coraz więcej rzeczy, które mają ci dać szczęście, spójrz na to, co już masz, i zaakceptuj to jako coś, co może cię uszczęśliwić - dodaje.