Jesień przyszła. Nie ma na to rady

Według gwiazd...

Jesień astronomiczna rozpoczyna się w momencie równonocy jesiennej i trwa do momentu przesilenia zimowego, co w przybliżeniu oznacza na półkuli północnej okres pomiędzy 23 września a 22 grudnia (czasami daty te wypadają dzień wcześniej lub dzień później, a w roku przestępnym mogą być dodatkowo cofnięte o jeden dzień). Podczas jesieni astronomicznej dzienna pora dnia jest krótsza od pory nocnej, a ponadto z każdą kolejną dobą dnia ubywa, a nocy przybywa.

Początki wiosny i jesieni tradycyjnie nazywamy równonocami, chociaż dzień jest jeszcze nieco dłuższy od nocy. Odpowiedzialne za to są dość duże kątowe rozmiary Słońca (wschód to moment ukazania się pierwszego jego skraju nad horyzontem) i zjawisko ugięcia promieni słonecznych w atmosferze (refrakcja).

Jednak oś obrotu Ziemi tworzy kąt 66,5 stopnia z ekliptyką (płaszczyzną orbity wokół Słońca), dzięki czemu na naszej planecie występują zmiany pór roku spowodowane różną długością dnia. Gdyby oś obrotu naszej planety była nachylona pod kątem 90 stopni do ekliptyki, nie mielibyśmy pór roku. Na każdej szerokości geograficznej dzień trwałby zawsze tyle samo czasu, a Słońce zawsze górowało na jednej wysokości.

Już nie ...

Zwiastuny przyrodniczej widać na polach, w lasach, parkach i na skwerach: zaczęły żółknąć niektóre gatunki drzew np. lipy i jarzębina. Wcześniej niż w latach ubiegłych zaowocowały kasztanowce i dęby - zjawisko to związane jest z gorącym i słonecznym latem. Już niedługo zaczną gubić liście niemal wszystkie drzewa. Drzewa, które najdłużej zachowują listowie to buki i brzozy - w niektórych miejscach w naszym kraju liście tych gatunków opadają dopiero na początku grudnia. Okres wegetacyjny może ulec skróceniu, jeśli w październiku pojawią się szybko nocne przymrozki, duża ilość pochmurnych dni i chłód.

Jesień charakteryzuje się umiarkowanymi temperaturami powietrza z malejącą średnią dobową oraz stosunkowo dużymi opadami atmosferycznymi. W świecie roślin i zwierząt jest to okres gromadzenia zapasów przed kolejną zimą. Na przełomie lata i jesieni część zwierząt przenosi się do cieplejszych stref klimatycznych. Jesienią liście drzew zmieniają kolor, by w końcu opaść przed zimą, a najgrubsze części zielone roślin ulegają zdrewnieniu. Rośliny wieloletnie gromadzą substancje zapasowe w korzeniach, a jednoroczne usychają, starając się przedtem różnymi metodami doprowadzić do rozproszenia nasion.

Za jesień klimatyczną przyjmuje się okres roku (następujący po lecie), w którym średnie dobowe temperatury powietrza wahają się pomiędzy 15 a 5 °C. Zasadniczo po jesieni następuje zima, jednak pomiędzy tymi okresami znajduje się klimatyczny etap przejściowy - przedzimie.

Jesienna depresja. Lekarstwem - światło

Jesienią w naszej strefie klimatycznej bardzo łatwo jest o depresję powodowaną brakiem światła słonecznego, chłodem i wilgocią. Czynniki te mogą prowadzić do zdecydowanego pogorszenia nastroju.

Osoby dotknięte depresją sezonową, oprócz zmian w myśleniu, nastroju i zachowaniu mogą doświadczać bardzo nieprzyjemnych reakcji fizjologicznych. Pojawienie się może spowodować utratę apetytu czy problemy ze snem.

Jednym ze sposobów walki z jesienna depresją jest fototerapia, czyli leczenie światłem. Światłolecznictwo stosuje się w łagodzeniu wielu codziennych dolegliwości. Terapia ta służy często leczeniu depresyjnych zaburzeń sezonowych, to znaczy takich, które nawracają jesienią i zimą. W tych przypadkach fototerapię stosuje się również zapobiegawczo. Ciekawe jest, że depresja jesienna często bywa oporna na leczenie środkami farmakologicznymi. W lżejszych przypadkach znacznie skuteczniej jednak pomagają oglądanie filmów komediowych, słuchanie wesołej muzyki, spotkania z przyjaciółmi, dobry posiłek przy butelce wina czy głośny śmiech.

Cięższa postać depresji jesiennej wymaga niestety pomocy lekarza. Osoby, które przez okres kilku tygodni odczuwają objawy depresji, powinny na wszelki wypadek umówić się ze specjalistą. Lekarz ten, jeśli stwierdzi sezonową depresję, będzie mógł skierować wdrożyć stosowne leczenie. Depresja sezonowa dotyka cztery razy częściej kobiet niż mężczyzn, cierpią też na nie małe dzieci.

Zaburzenie to ma najprawdopodobniej związek z naturalnym rytmem funkcjonowania człowieka. Gdy ludzie żyli zgodnie z rytmem pór roku, obniżenie aktywności jesienią i zimą było naturalnym stanem rzeczy. Rozwój cywilizacji, powstanie różnego rodzaju udogodnień, nie zmieniło niestety (chociaż może na szczęście) natury ludzkiej. I dzięki temu okres jesienno-zimowy może być czasem wytchnienia, życia na wolniejszych obrotach, spokoju i harmonii.

W tym roku jesień będzie nam towarzyszyć do 22 grudnia, kiedy to o godzinie 5:48 Słońce wejdzie w znak Koziorożca, rozpoczynając astronomiczną zimę.