03-05-2016
zmień rozmiar tekstu
A+ A-
"Człowiek i jego bezpieczeństwo, obywatel i jego szczęśliwość, ojczyzna i jej całość." Te słowa Kołłątaja przyświecały pracom komisji konstytucyjnej. 3 maja 1791 roku to dzień uchwalenia ustawy zasadniczej na Sejmie Czteroletnim przez stronnictwo patriotyczne jako rezultat kompromisu ze stronnictwem królewskim, będąca wynikiem dążeń do naprawy stosunków w Rzeczpospolitej po I rozbiorze. Konstytucja majowa ustaliła podstawy ustroju nowożytnego w Polsce.
W 1970 roku dokonano nowych wyborów i sejm rozpoczął obrady w podwojonym składzie posłów. W pierwszych miesiącach 1791 roku uchwalono trzy ważne ustawy o: reorganizacji sejmików, o reorganizacji miast oraz o położeniu mieszczaństwa. Był to wstęp do uchwalenia konstytucji. Ustawy o reorganizacji sejmików i o reorganizacji miast zostały włączone do konstytucji majowej.
3 maja 1971 roku uchwalono drugą na świecie konstytucję po Stanach Zjednoczonych. Autorami jej byli: król Stanisław August Poniatowski, Hugo Kołłątaj, Ignacy Potocki, Stanisław Małachowski. Kołłątajowi przypisuje się ostateczną jej redakcję.
Pierwsza taka w Europie była pierwszą nowoczesną ustawą zasadniczą nadaną państwu. Miała ona charakter przełomowy. Miała służyć naprawie wewnętrznych stosunków społecznych oraz uregulować system polityczny. Była to też próba odpowiedzi na I rozbiór Polski.
Ustawa zasadnicza była koronacją prac Sejmu Czteroletniego, zwanego też Sejmem Wielkim. Sejm zebrał się dopiero w październiku 1788 roku. Początki jego działalności nie były zbyt efektywne. Udało się jednak ogłosić powiększenie liczby wojska do 100 tysięcy żołnierzy, wprowadzono ofiarę 10 grosza (10% dochodów szlacheckich) i ofiarę 5 grosza (5% dochodów kościelnych) - co de facto oznaczało uchwalenie stawek podatkowych. Wkrótce wycofano się z tak znacznego powiększania armii i ustalona liczbę wojska na zaledwie 65 tysięcy. Jesienią 1790 r. dokonano nowych wyborów i Sejm rozpoczął obrady w podwojonym składzie posłów.
Zapisy konstytucyjne centralizowały państwo. Zniosły odrębność między Koroną a Litwą, wprowadzając jednolity rząd, skarb i wojsko. Konstytucja 3 maja deklarowała także swobodę wyznań oraz przyznawała jako tradycyjne pierwszeństwo religii rzymskokatolickiej. W postanowieniach szczegółowych znalazły się zapisy, które zastrzegały tron oraz stanowiska ministerialne dla katolików. Był to sposób na pozyskanie opinii szlacheckiej.