Polski smog: co i jak nas truje?

Co nas truje?

Na skutek naszej własnej działalności powietrze zanieczyszczone jest szkodliwymi dla zdrowia substancjami chemicznymi. Ich lista jest bardzo długa. Za najgroźniejsze dla zdrowia ostatnio uznaje się pył zawieszony, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne - głównie benzoalfaapiren, ozon w przyziemnej warstwie atmosfery – tzw. ozon troposferyczny, tlenki azotu, tlenki siarki oraz dioksyny. Wszystko to – o czym wiadomo od dziesięcioleci – wpływa na stan zdrowia całej populacji: począwszy od nienarodzonych jeszcze dzieci aż po osoby starsze. Dlatego w całym cywilizowanym świecie ustala się normy dopuszczalnego , których przekroczenie zobowiązuje do podejmowania określonych działań, przede wszystkim do walki o zmniejszenie emisji szkodliwych substancji, ale też do kroków tak radykalnych jak ograniczenie pracy zakładów emitujących zanieczyszczenia do powietrza, wstrzymanie ruchu pojazdów w miastach i ogłaszanie ostrzeżeń oraz alarmów dla mieszkańców danego terenu.

W okresie jesienno-zimowym w Polsce najwięcej emocji budzi hasło „smog”. Pojawia się on przy kumulacji kilku czynników: wysokiej emisji zanieczyszczeń do powietrza i niekorzystnych warunków atmosferycznych (brak wiatru, niska temperatura, silna inwersja termiczna, zamglenie). Głównym składnikiem jest pył zawieszony. W Europie i Polsce ustalono normy zanieczyszczenia pyłem PM10 – frakcją pyłu o średnicach cząsteczek do 10 mikrometrów, będącą zawiesiną cząstek stałych i ciekłych w powietrzu – oraz pyłem PM2,5 (o średnicy poniżej 2,5 mikrometra). Pył PM10 na ogół pozostaje w drogach oddechowych. Pył PM2,5 i drobniejszy ma zdolność przenikania z pęcherzyków płucnych do układu krwionośnego, a tą drogą – do poszczególnych narządów. Dlatego zgodnie z polską normą średnie dobowe zanieczyszczenie powietrza pyłem PM10 na poziomie 50 μg/m³ może być przekraczane tylko przez 35 dni w roku. Średnie dobowe skażenie na poziomie 200 μg/m³ zobowiązuje do ostrzeżenia mieszkańców przed zagrożeniem związanym z zanieczyszczeniem powietrza. Poziom skażenia przekraczający 300 μg/m³ skutkuje ogłoszeniem alarmu smogowego.

Według oficjalnego raportu Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, który od lat prowadzi państwowy monitoring stanu środowiska naturalnego, np. w styczniu 2016 r. aż na 132 stacjach pomiarowych w Polsce (co stanowi 67% wszystkich stacji) stężenie dobowe pyłu PM10 przekraczało 75 μg/m³. Stężenia wyższe od 50 μg/m³ zanotowano na 92% stanowisk pomiarowych. Stężenia wyższe od 100 μg/m³ wystąpiły na 79 stanowiskach w 12 województwach. Poziom informowania (200 μg/m³) został przekroczony na 7 stanowiskach w woj. śląskim i małopolskim. Na dwóch stacjach – w Pszczynie i Krakowie – wystąpiło przekroczenie poziomu alarmowego (300 μg/m³).