Poszukiwanie remedium na fobie

Co wywołuje i czy jest na to jakieś remedium?

Aby znaleźć odpowiedź na to pytanie, eksperymenty (dofinansowane przez Komisję Europejską) przeprowadzili naukowcy z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego Polskiej Akademii Nauk i Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie.

Wygaszanie reakcji nie polega na wymazywaniu z pamięci bodźców wywołujących strach, tylko tworzeniu nowych, konkurencyjnych śladów pamięciowych. Od pewnego czasu podejrzewano, że obwody neuronalne w mózgu odpowiedzialne za tłumienie strachu różnią się od obwodów zaangażowanych w jego ponowne wywoływanie. Ta hipoteza znalazła w końcu swoje eksperymentalne potwierdzenie.

Dr Ewelina Knapska, kierowniczka Pracowni Neurobiologii Emocji przy Instytucie im. Nenckiego, wyjaśnia: "Badania wykonaliśmy na specjalnie opracowanej, zmodyfikowanej genetycznie odmianie szczurów, otrzymanej w Instytucie im. Nenckiego. W efekcie byliśmy w stanie obserwować połączenia między komórkami nerwowymi, aktywującymi się w mózgu zwierząt przeżywających strach".

Strach - silna, odruchowa reakcja organizmu na określony bodziec - pełni ważną rolę ewolucyjną. Zwierzę odczuwające strach ma większe szanse na przetrwanie w niesprzyjającym środowisku. Aczkolwiek nadmierny strach wywołuje zaburzenia lękowe, które mogą w istotny sposób utrudnić funkcjonowanie organizmu i doprowadzić do rozwoju fobii.

Istnieje wiele przyczyn leżących u podstaw fobii, na przykład geny - niektórzy z nas rodzą się bardziej lękliwi od innych. Mogą być one dziedziczone genetycznie. Innym powodem może być traumatyczne doświadczenie, w następstwie którego dana osoba pozostaje nerwowa lub lękliwa przez całe miesiące a nawet lata po zdarzeniu. To zespół stresu pourazowego. Wreszcie są takie czynniki jak złe doświadczenia życiowe, duże zmiany w życiu i obecna sytuacja. Wiele fobii rozwija się w okresie dzieciństwa lub dojrzewania i mogą one z czasem słabnąć.
opisywana jest jako intensywny i uporczywy lęk, który jest uznawany za irracjonalny, ale którego dana osoba nie jest w stanie ignorować. Lęk przekształca się w fobię, kiedy zmusza człowieka do unikania rzeczy wywołującej strach i wywołuje przerażenie, kiedy nie można tej rzeczy uniknąć. Aby można było mówić o fobii, zjawisko musi w jakimś stopniu ingerować w życie danego człowieka.

Ale są i dobre wiadomości. Zaburzenia lękowe u ludzi i zwierząt można leczyć za pomocą terapii behawioralnej. Polega ona na prezentowaniu w bezpiecznej sytuacji bodźca bądź bodźców wywołujących strach. Wielokrotne eksponowanie na takie bodźce może spowodować, że dana osoba przestaje reagować na nie strachem.

Struktury mózgowe odpowiedzialne za odczuwanie i wygaszanie strachu wykształciły się wcześnie w procesie ewolucji, dlatego można je badać doświadczalnie u zwierząt, np. szczurów. W tym celu naukowcy opracowali metodę śledzenia reakcji poszczególnych neuronów na bodziec strachu lub jego brak poprzez zmianę genomu szczura.

Zmodyfikowane genetycznie szczury, które wykazywały odpowiednią reakcję na bodziec stresowy, wystawiano na sytuacje wywołujące wysoki lub niski poziom strachu. Procedura została opracowana w taki sposób, aby znacznik fluorescencyjny gromadził się wyłącznie w komórkach reagujących na bodziec wywołujący strach.

Opracowane metody badawcze pozwolą naukowcom podjąć poszukiwania środków farmakologicznych, które oddziaływałyby precyzyjnie na poszczególne sieci neuronalne odpowiedzialne za strach i jego tłumienie. Przełożyłoby się to na istotny postęp w leczeniu fobii. Znane dotychczas związki chemiczne nie oddziałują bowiem na pojedyncze obwody neuronalne, tylko na całe struktury mózgu. To oznacza, że ich zastosowanie mogłoby doprowadzić do niekontrolowanego wymazywania śladów pamięciowych.

Badania nad fobiami zostały sfinansowane z grantów Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, Narodowego Centrum Nauki, Siódmego Programu Ramowego (7PR) Komisji Europejskiej oraz programu ERA-NET NEURON współfinansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.

Więcej informacji:

Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie:


Royal College of Psychologists: