Polacy w poszukiwaniu sensu życia

Obecnie przynajmniej czasami nad sensem i celem swojego życia zastanawia się niemal siedmiu na dziesięciu badanych (69%), w tym ponad jednej trzeciej (36%) zdarza się to często. Pozostali robią to rzadko (17%) lub w ogóle nie poświęcają czasu takim rozważaniom (14%). Od 1997 roku zauważalnie zmniejszyła się liczba badanych, którym często zdarza się zastanawiać nad celami egzystencjalnymi (spadek o 11 punktów procentowych), przybyło natomiast osób niemających na to czasu lub po prostu nieinteresujących się tym (wzrost o 9 punktów).

Obecnie, podobnie jak dwadzieścia lat temu, można wyróżnić trzy główne orientacje życiowe, które są istotne dla większości badanych. Ponad połowa (54%) za najważniejszą wartość uznaje – jej dobro (48%) i harmonijne funkcjonowanie (6%), w mniejszym stopniu poprawę sytuacji finansowej (1%) lub zamiar założenia rodziny (1%). Zdaniem jednej siódmej Polaków (14%) sens życiu nadają dzieci lub , chęć ich dobrego wychowania (2%), wykształcenia (2%) i zabezpieczenia potrzeb materialnych (1%). Wprawdzie ta sfera życia zajmuje wśród wartości, jakimi kierują się Polacy, to samo miejsce co dwadzieścia lat temu (trzecie), jednak odniesienia do niej są obecnie znacznie rzadsze niż wówczas. Częściej natomiast niż kiedyś badani odwołują się do wartości, jaką jest zdrowie (38%), jego utrzymanie i brak chorób. Zmiany te można uznać w pewnym stopniu za symptomy takich procesów, jak spadek dzietności i starzenie się społeczeństwa.

Około jednej dziesiątej respondentów (9%) swoje cele życiowe wiąże z pracą, nieznacznie mniej (8%) – ze sferą dóbr materialnych, posiadaniem (6%), własnego domu lub mieszkania (1%). Warto zaznaczyć, że choć praca i finanse są w hierarchii orientacji życiowych na tym samym miejscu, na którym były dwadzieścia lat temu, to jednak mniej jest osób uznających je za wartości dla siebie istotne. Sporadycznie (1%) – podobnie jak przed laty – wśród głównych celów życiowych wymieniane jest wykształcenie, zdobywanie kwalifikacji oraz rozwijanie pasji i zainteresowań.

Ośmiu na stu badanych (8%) wiąże sens własnej egzystencji z wartościami odnoszącymi się do życia społecznego: spokojem i bezpieczeństwem (5%), a także przyjaźnią i dobrymi relacjami z ludźmi (2%). Niemal tyle samo osób (7%) sytuuje go w obrębie wartości egzystencjalnych, wśród których wymieniano zadowolenie z życia (2%), dążenie do celu, rozwijanie się (1%), a także umiar i zdrowy rozsądek (1%), nastawienie, by postępować tak, aby niczego nie żałować i wykorzystywać wszystkie możliwości (1%), wskazywano ponadto na pragnienie dokonania czegoś istotnego, pozostawienia czegoś po sobie (1%); niektórzy respondenci mówili też o pogodnej starości, która nie byłaby uciążliwa dla innych, i spokojnej śmierci (1%). Dążenia z tego zakresu mają teraz, ogólnie rzecz biorąc, mniejsze znaczenie niż dwadzieścia lat temu. Dla niemal takiego samego jak wówczas odsetka respondentów najbardziej liczą się wartości religijne (5%): wiara w Boga (4%), perspektywa zbawienia (1%).

Istotnie mniej Polaków niż kiedyś odwołuje się do sfery wartości moralnych (3%) i praktyki z tym związanej, np. bycia dobrym człowiekiem (1%), pomagania innym, postępowania uczciwie (2%). Zdaniem czterech na stu badanych (4%) sens życiu nadaje miłość. Tyle samo (4%) twierdzi, że ich celem jest szczęście, czasem rozumiane jako życiowy sukces, innym razem jako brak problemów i zmartwień. W przypadku niewielkiej liczby osób, tak jak przed laty, w sens życia wpisują się sprawy Polski i świata (2%) – z jednej strony takie postawy i uczucia, jak patriotyzm, duma narodowa, z drugiej zaś potrzeba sprawnie funkcjonującego państwa, dobrych rządów, stabilności, a poza tym pragnienie spokoju i braku wojen.