Fiasko Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego: wzrost liczby samobójstw

W opinii ekspertów z dziedziny ochrony zdrowia, niski poziom finansowania i zła organizacja są głównymi barierami powodującymi ograniczony dostęp do świadczeń dla pacjentów z zaburzeniami psychicznymi. Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego miał zapoczątkować proces tworzenia optymalnych rozwiązań organizacyjnych w leczeniu psychiatrycznym.

Podstawę funkcjonowania opieki psychiatrycznej miały stanowić Centra Zdrowia Psychicznego. Jednak jak wskazuje NIK, Centra Zdrowia Psychicznego nie powstały. Za ich tworzenie miały być odpowiedzialne samorządy, te jednak nie otrzymały niezbędnego wsparcia (także finansowego), ponieważ Ministerstwo Zdrowia nie ustaliło m.in. zasad tworzenia i finansowania modelu środowiskowej opieki .

NIK zwraca uwagę, że dodatkową barierą w tworzeniu i funkcjonowaniu Centrów Zdrowia Psychicznego może być niedobór pracowników w opiece psychiatrycznej. W 2015 r. liczba psychiatrów wynosiła 3 584, przy oczekiwanej 7 800 i odpowiednio liczba: psychiatrów dzieci i młodzieży 380 (780), pielęgniarek i terapeutów środowiskowych 10 500 (23 400), terapeutów zajęciowych, rehabilitantów 560 (1560), specjalistów i instruktorów terapii uzależnień 608 (1 900).

Zalecane nakłady na realizację Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego w latach 2011-2015 ustalono w kwocie ogółem 1,271 mld zł, w tym z budżetu państwa i samorządów miały wynieść 611 mln zł, a z NFZ - 660 mln zł. Nakłady Ministra Zdrowia na realizację Programu w latach 2011-2015 wyniosły 114 tys. zł, przy zalecanym milionie złotych.

Coroczne sprawozdania realizatorów zadań zapisanych w Programie były nierzetelne i uniemożliwiały właściwe określenie poniesionych wydatków do postulowanych nakładów. Większość jednostek samorządu terytorialnego w ogóle nie podawała takich danych, sygnalizując brak środków finansowych.

Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego przewidywał m.in. działania mające ograniczyć . W okresie realizacji Programu nastąpił jednak wzrost liczby zamachów samobójczych zakończonych zgonem o ponad 60 proc. W Polsce co roku ginie śmiercią samobójczą więcej osób niż w wypadkach komunikacyjnych. W Polsce wskaźnik liczby zgonów z powodu samobójstw, przypadających na 100 tys. mieszkańców, znacznie przekracza średnią wartość dla państw Unii Europejskiej.