Solidarność obywatelska pod mikroskopem

Europejski kryzys migracyjny, który rozpoczął się w 2015 r., podobnie jak poprzedzający go kryzys gospodarczy, odsłonił granice europejskiej solidarności. Jednak w obszarach, w których integracja europejska napotykała przeszkody, a państwa członkowskie z trudem negocjowały podział obowiązków, społeczeństwo obywatelskie zaczęło dawać przykład prawdziwej solidarności. Od organizowania darowizn po otwieranie domów przed imigrantami w potrzebie – obywatele wykazywali inicjatywę, podczas gdy urzędnicy wydawali się niechętni do działania.

Fakt, że społeczeństwo obywatelskie mobilizuje się do walki z takimi kryzysami, z pewnością jest inspirujący; wymaga też jednak systematycznej analizy. Co sprawia, że​obywatele chcą wprowadzać zasadę europejskiej solidarności w życie? Jak możemy w pełni wykorzystać gotowość do podejmowania takich działań? W jaki sposób rządy i instytucje UE mogą wspierać i uzupełniać inicjatywy społeczeństwa obywatelskiego?

Celem projektu TransSOL było udzielenie odpowiedzi na te pytania poprzez dostarczenie pierwszej dogłębnej i kompleksowej analizy solidarności ponadnarodowej w Europie.

Projekt dotyczący europejskiej solidarności musi uwzględniać różne kryzysy dotykające obywateli. Wielka Recesja, tak zwany kryzys imigracyjny i Brexit spowodowały poważne problemy i konflikty w obrębie państw członkowskich UE i pomiędzy nimi. Osiągnęliśmy punkt, w którym koncepcje europejskiej spójności i solidarności przeżywają kryzys.

Obserwujemy jednak coraz większą mobilizację obywateli i społeczeństwa obywatelskiego. Zespół projektu TransSOL interesował się szczególnie takimi obywatelskimi wyrazami europejskiej solidarności: chcieliśmy je zmapować i przeanalizować, a także wyciągnąć wnioski na temat czynników je hamujących i im sprzyjających -mówi Christian Lahusen, koordynator projektu.

Projekt zakłada, że ​solidarność jest zjawiskiem wielowymiarowym. Stworzenie adekwatnego obrazu europejskiej solidarności wymaga zatem rozważenia różnych jego przejawów: działalności charytatywnej i altruistycznej, ale także poparcia politycznego.

W badaniach porównano trzy kwestie (niepełnosprawność, bezrobocie i migrację/azyl), aby ujawnić główne sprzeczności i warunki związane z solidarnością. Badania przeprowadzono w ośmiu krajach europejskich (Dania, Francja, Niemcy, Grecja, Włochy, Polska, Szwajcaria, Wielka Brytania) oraz na poziomie UE.

Co więcej, byliśmy świadkami imponującego wzrostu inicjatyw obywatelskich w odpowiedzi na różne kryzysy w UE, co pokazuje, że ogół społeczeństwa jest zaangażowany w działanie w charakterze „ochotniczej straży pożarnej” w czasach, kiedy rządy wydają się niezdolne do odpowiedniej reakcji - podkreslał Lahusen.

Dane potwierdziły też, że ludzie dążą do ograniczenia solidarności do współobywateli oraz grup, które są uznawane za godne zaufania i zasłużone. Zaś silne ruchy solidarnościowe z udziałem społeczeństwa, podczas Wielkiej Recesji od 2008 r. i kryzysu migracyjnego w 2015 r., nie były długotrwałe i w obu przypadkach zostały wyparte przez tendencje regresywne w całej Europie. Solidarność obywatelska wymaga zatem wspierających reakcji instytucjonalnych i polityk publicznych.

Wyciągnęliśmy kilka wniosków z naszej oceny praktyk i inicjatyw solidarności w ramach współpracy z lokalnymi działaczami. Możemy wskazać na znaczenie przywiązania do lokalnego kontekstu i okręgu wyborczego, zdolność do utrzymania zdecentralizowanej sieci lokalnych inicjatyw i aktywistów, potrzebę komunikacji i działań translatorskich w celu uwzględnienia kulturowej i językowej różnorodności Europy, połączenie internetowych i zwykłych platform komunikacji i koordynacji oraz wykorzystanie potężnych symboli do przekazywania wiadomości - dodał Lahusen.

Autorzy badania oczekują różnych rodzajów wpływów. Po pierwsze spodziewają się, że obywatele i organizacje społeczeństwa obywatelskiego wykorzystają wiedzę zgromadzoną w ramach projektu TransSOL w różnych aspektach: będą czerpać inspirację z działań innych obywateli i inicjatyw, wyciągną wnioski z lokalnej i ponadnarodowej działalności i organizacji innych grup, a także nauczą się argumentacji w oparciu o dowody empiryczne przedstawione w ramach projektu TransSOL.

Projekt TransSOL podnosi świadomość polityków na temat znaczenia promowania solidarności obywatelskiej. Ponadto ustalenia empiryczne i zalecenia polityczne mają otworzyć drogę do tworzenia polityk opartych na dowodach. Wreszcie projekt TransSOL wygenerował cenną wiedzę naukową na temat ponadnarodowych form solidarności. Zachęca również do dalszych analiz, pogłębiając w ten sposób wiedzę publiczną w perspektywie długoterminowej.

Źródło: Wywiad zamieszczony w magazynie research*eu nt. wyników (nr 75)