Jak mieszkają Polacy?

Polacy mieszkają głównie w dwóch typach budynków – domach jednorodzinnych z działką lub ogrodem (41%) oraz w blokach na osiedlach mieszkaniowych (40%). Tylko co jedenasty ankietowany (9%) deklaruje, że mieszka w kamienicy. Relatywnie niewielu respondentów (7%) mieszka w domach wielorodzinnych z działką lub ogrodem. Zupełnie sporadycznie badani określali budynek, w którym mieszkają, jako szeregowy dom jednorodzinny lub „bliźniak” (2%).

Dom jednorodzinny z ogrodem jest typowym miejscem zamieszkania osób mieszkających na wsi (82%) oraz – rzadziej – w małych miastach do 20 tys. ludności (25%). Natomiast mieszkańcy większych miast mieszkają przede wszystkim w różnego rodzaju blokach na osiedlach mieszkaniowych. Najczęściej tak określają budynek, w którym mieszkają, mieszkańcy miast liczących od 20 tys. do 100 tys. ludności (70%). W takich budynkach mieszka jednak także ponad połowa mieszkańców pozostałych miast: zarówno tych najmniejszych (do 20 tys. ludności – 55%), jak i większych – od 101 tys. do 500 tys. ludności (58%) oraz ponadpółmilionowych (57%). Jednocześnie w dużych i największych miastach badani relatywnie często mieszkają w kamienicach – 24% mieszkańców miast liczących od 101 tys. do 500 tys. ludności i 19% mieszkańców największych aglomeracji (powyżej 501 tys. ludności).

Raczej na własnym

Ponad połowa ankietowanych mieszka w domu, który jest własnością ich lub kogoś z ich rodziny (51%). Co piąty (20%) zamieszkuje w budynku należącym do spółdzielni mieszkaniowej. Mniejsze i porównywalne odsetki badanych mieszkają w budynkach należących do wspólnot mieszkaniowych (12%) lub w budynkach komunalnych (11%). Co dwudziesty respondent (5%) najprawdopodobniej wynajmuje mieszkanie od osoby prywatnej, ponieważ deklaruje, że dom, w którym mieszka, nie należy do niego ani jego rodziny, ale jest własnością prywatną.

Budynki stare i nowe

Jeśli chodzi o wiek domów, w których mieszkają Polacy, to najczęściej są to budynki pochodzące z lat siedemdziesiątych ubiegłego stulecia, kiedy królowała wielka płyta i w całym kraju powstawały w miastach wielkie blokowiska (20%). Badani często mieszkają też w budynkach wybudowanych w latach osiemdziesiątych (16%), a także o dwie dekady starszych – z lat sześćdziesiątych (14%). Co dziewiąty ankietowany (11%) mieszka w budynkach pochodzących z okresu międzywojennego, co dziesiąty (10%) – w stosunkowo nowym budynku wzniesionym już po 1989 roku, a niewiele mniejsza grupa (9%) w zupełnie nowym domu powstałym w ciągu ostatnich dziesięciu lat. W sumie 19% Polaków mieszka zatem, jak należy przypuszczać, w nie najgorszych warunkach, ich domy powstały bowiem już w III RP, a więc w okresie, kiedy, z jednej strony, odeszły do lamusa siermiężne standardy i przepisy mieszkaniowe obowiązujące w PRL, a z drugiej – dostępne stały się materiały budowlane o dużo wyższej jakości niż w tamtym okresie.

Mieszkańcy wsi oraz najmniejszych miast mieszkają przede wszystkim w budynkach pochodzących z czasów PRL – z lat siedemdziesiątych (odpowiednio: 22% i 23%), sześćdziesiątych (po 18%) oraz osiemdziesiątych (po 15%). Podobnie mieszkańcy miast liczących 20–100 tys. ludności – najczęściej mieszkają w budownictwie z lat osiemdziesiątych (26%) i siedemdziesiątych (23%). Natomiast w większych miastach sytuacja jest dużo bardziej zróżnicowana. W dużych miejscowościach (od 101 tys. do 500 tys. ludności) spotyka się budynki zarówno z lat międzywojennych (15%), jak i pochodzące z okresu PRL (z lat siedemdziesiątych – 16%, sześćdziesiątych i osiemdziesiątych po 12%), ale także z pierwszej dekady III RP, czyli lat 1989–1999 (13%). W największych aglomeracjach najbardziej zauważalną różnicą (w porównaniu z innymi typami miast) jest rozwój budownictwa mieszkaniowego w ostatnich dwóch dekadach – w nowo wybudowanych budynkach mieszka blisko co trzeci mieszkaniec miast powyżej 500 tys. ludności (29%).

W ciągu ostatnich siedmiu lat w strukturze zasobów mieszkaniowych spada znaczenie budynków starszych – zbudowanych do lat osiemdziesiątych, natomiast rośnie najnowszych, powstałych w dwóch ostatnich dekadach. Polacy szczególnie często wyprowadzają się z budynków z lat siedemdziesiątych (spadek wskazań o 5 punktów procentowych) oraz starszych – z lat międzywojennych oraz tuż powojennych (w obu przypadkach spadek o 3 punkty).

Chcemy mieszkać w nowych domach

Jeśli ankietowani mieliby możliwość wyboru, to najchętniej zamieszkaliby nie w budynkach starych, z tradycjami, ale w nowo wybudowanych mieszkaniach, domach – ponad cztery piąte (81%) wybrałoby właśnie takie. Niewielu badanych (13%) wolałoby mieszkanie w budynku przedwojennym. W ciągu ostatnich siedmiu lat preferencje Polaków w tym zakresie w zasadzie się nie zmieniły, choć dostrzegalny jest spadek determinacji do zamieszkania w lokalach nowo wybudowanych.

Akceptacja starego budownictwa jest związana z obecnym miejscem zamieszkania – respondenci mieszkający w budynkach z tradycjami (szczególnie w domach lub kamienicach sprzed I wojny światowej – 41%), a także w tych zbudowanych w okresie międzywojennym (30%) są wyraźnie bardziej skłonni mieszkać w starym budownictwie niż mieszkańcy budynków powojennych (13%–15%), blokowisk z lat siedemdziesiątych (12%) czy współcześnie wzniesionych budynków (8%).

Mieszkanie dobre czyli funkcjonalne. Oraz tanie w utrzymaniu

Dla respondentów najważniejszym obecnie kryterium wyboru mieszkania jest pozytywna ocena funkcjonalności budynku wewnątrz – jego wygody, przestrzenności, nasłonecznienia. To kryterium wskazała ponad połowa ankietowanych (56%). Ocena tego czynnika wpływa na decyzje mieszkaniowe Polaków w większym stopniu niż w 2005 roku.

Na drugim miejscu przy wyborze mieszkania plasuje się niski koszt jego utrzymania (48%). Chociaż obecnie na aspekt ten wskazuje nieco mniej ankietowanych niż pięć lat temu, jednak jego miejsce w rankingu czynników decydujących o wyborze mieszkania pozostaje to samo.

Spadło natomiast znaczenie trzeciego kryterium – oceny bezpieczeństwa okolicy, w której znajduje się budynek z wybranym mieszkaniem. Ten czynnik wskazała obecnie jedna trzecia ankietowanych (33%) – niemal o połowę mniejsza grupa niż pięć lat temu.

Równie często jak na bezpieczeństwo okolicy badani zwracają uwagę na położenie budynku – ilość zieleni i wolnej przestrzeni wokół niego (33%). Miejsce tego kryterium w rankingu nie uległo zmianie. Polacy częściej niż w 2005 roku zwracają obecnie uwagę na wygląd zewnętrzny budynku i jego urodę architektoniczną (27%).

Nieznacznie mniej liczą się oceny komunikacji z innymi dzielnicami lub miejscowościami (21%). Taki sam odsetek badanych wybierając mieszkanie za ważną uważa obecność w okolicy instytucji oświatowych i wychowawczych – przedszkoli i szkół (21%).

Nieco mniejsza grupa (17%) zwraca uwagę na to, czy w najbliższym otoczeniu znajdują się inne obiekty użyteczności publicznej, takie jak urzędy, sklepy, placówki służby zdrowia, kina czy baseny.

Wybierając mieszkanie Polacy rzadziej interesują się przestrzenią miejską w okolicy, a także czystością chodników i ulic. Podobnie jak przed pięcioma laty w ocenach badanych najmniejsze znaczenie mają czynniki natury estetycznej, takie jak wkomponowanie budynku w otaczającą zabudowę, jednolity styl zabudowy w najbliższym otoczeniu, a także odmienność i oryginalność budynku w stosunku do innych obiektów architektonicznych znajdujących się w okolicy.

Niewielkie znaczenie mają dla Polaków również kwestie natury społecznej – stopień zorganizowania społeczności lokalnych, możliwość współdecydowania o różnych przedsięwzięciach organizowanych w przestrzeni publicznej wokół miejsca zamieszkania.