Polityka źródłem polskiego wstydu

Momenty, w których Polacy czują się szczególnie dumni ze swojej przynależności narodowej, związane są przede wszystkim z sukcesami sportowymi polskich zawodników (27%). Część ankietowanych (18%) deklaruje, że cały czas odczuwa dumę ze swojej narodowości, w każdej sytuacji. Uczucie szczególnej dumy wywołuje również pamięć o Janie Pawle II (7%).

Rozbudzeniu pozytywnych narodowych uczuć sprzyja pobyt poza granicami kraju. Podczas wyjazdów zagranicznych szczególną dumę ze swojego pochodzenia odczuwa 6% pytanych. Tym, co podsyca narodową dumę Polaków, jest również odwołanie do kultury, tradycji i sztuki oraz do polskiej historii, a także ogólnie osiągnięcia Polaków w świecie (po 5%). Momentami, które w szczególny sposób sprzyjają rozbudzeniu dumy narodowej, są dla ankietowanych również obchody świąt narodowych, państwowych i rocznic oraz działalność Polaków na arenie międzynarodowej, w szczególności sukcesy polskiej polityki zagranicznej (po 4%).

Uczucie dumy wzbudza w Polakach również ogólna dobra opinia o Polsce w świecie wyrażająca się między innymi w szacunku i sympatii ze strony obcokrajowców (3%), a także sytuacje odwołujące się do sfery symbolicznej – hymnu i barw narodowych Rzeczypospolitej Polskiej (3%). Powodem do dumy jest dla ankietowanych także stan polskiej nauki, wyrażający się zarówno w osiągnięciach polskich naukowców, jak i w ogólnie wysokim poziomie nauczania w polskich szkołach (3%).

Dla części respondentów (2%) impulsem rozbudzającym uczucie narodowej dumy jest pracowitość Polaków, w tym praca poza granicami kraju. Sytuacją sprzyjającą budzeniu uczucia dumy są też kontakty z obcokrajowcami (2%): zarówno wymiany uczniowskie i studenckie, zjazdy młodzieży, jak i kontakty biznesowe. Źródłem dumy dla badanych jest również posiadanie pracy w kraju i dobra kondycja polskiej gospodarki w dobie kryzysu (po 2%).

Polityka źródłem wstydu

Poczucie wstydu ma na ogół odmienne źródła niż odczuwanie dumy. Blisko co trzecia osoba deklarująca, że zdarza jej się odczuwać wstyd z powodu bycia Polakiem lub Polką (31%), twierdzi, że najbardziej ją zawstydzają wydarzenia na polskiej scenie politycznej. Ankietowani wymieniają tu głównie afery polityczne oraz spory między prezydentem a premierem. Co czwarty respondent z tej grupy (26%) przyznaje, że tym, co wywołuje u niego wstyd z przynależności narodowej, jest zachowanie się rodaków za granicą. Chodzi tu zarówno o osoby pracujące poza granicami kraju, jak i te, które wyjeżdżają za granicę w innych celach. Co siódmy badany deklarujący odczuwanie wstydu (14%) wiąże to uczucie z kryminalnymi zachowaniami rodaków, wskazując na przestępstwa i kradzieże przez nich popełniane. W opiniach badanych chluby Polakom nie przynosi również brak kultury, chuligaństwo, pijaństwo, wulgarne i chamskie zachowanie. Takie postępowanie krajan zawstydza co dwunastego respondenta z tej grupy (8%).

Źródłem wstydu dla części badanych jest też negatywny stereotyp Polaka pokutujący poza granicami kraju (6%), a także zachowania przedstawicieli Polski za granicą – posłów Parlamentu Europejskiego i członków polskich delegacji zagranicznych (5%). W niektórych wypowiedziach zwracano uwagę na ogólnie nieodpowiednie zachowanie Polaków (4%), a także słabą kondycję polskiego sportu i zły stan państwa (po 3%), wyrażający się między innymi w marnotrawstwie pieniędzy publicznych i korupcji.

Część badanych za powód do szczególnego wstydu uznała kradzież napisu „Arbeit macht frei” znad bramy KL Auschwitz (2%). Tyle samo osób upatruje źródeł narodowego wstydu w ksenofobicznych zachowaniach Polaków i ich niechęci do innych narodów, w sytuacji społeczno-ekonomicznej kraju oraz w nieodpowiednich zachowaniach kibiców na stadionach sportowych (po 2%).

Polska chwała: gościnność

Ankietowani proszeni o określenie, z czego Polacy jako ogół społeczeństwa mogą być dumni, w pierwszej kolejności wskazywali (z podanej listy) polską gościnność (51%). Nieco mniej badanych jest zdania, że powodem do dumy dla Polaków powinien być patriotyzm i przywiązanie do ojczyzny (42%).

Dwie piąte ankietowanych określa tradycyjną kuchnię jako coś przynoszącego Polakom chlubę (41%) lub podkreśla wyjątkowość polskiej kultury uznając, że jest ona tym, z czego Polacy mogą być dumni (40%). Co trzeci ankietowany twierdzi, że powodem do dumy może być pracowitość Polaków (32%), a także historia naszego kraju (31%). Znaczne grupy ankietowanych wskazywały również na fakt pielęgnowania polskiej tradycji (29%), wiarę i przywiązanie do Kościoła katolickiego (26%), dorobek polskiej nauki i myśli technicznej, „Solidarność” i rolę Polski w obaleniu komunizmu, przyrodę i krajobrazy (po 20%). Prawie co piąty respondent uznał za powód do dumy osiągnięcia polskich sportowców (19%) i przemiany ustrojowe po 1989 roku (18%). Mniej osób wskazywało na przedsiębiorczość i zaradność Polaków (12%), członkostwo Polski w UE i jej pozycję w świecie, umiłowanie wolności (po 10%), rolnictwo i wysoką jakość produktów rolnych (9%) oraz przywiązanie Polaków do wartości moralnych (6%).

Jan Paweł II, duma Polaków

Odpowiadając na pytanie o osobistości, z których Polacy mogą być dumni, zdecydowana większość ankietowanych (71%) wymieniła Jana Pawła II. Co szósty badany (16%) widzi w takiej roli Lecha Wałęsę, a co dziesiąty (10%) – Józefa Piłsudskiego. Dla co dwunastego respondenta (8%) postacią przynoszącą Polakom chwałę jest Fryderyk Chopin. Niemal tyle samo osób (7%) uważa, że Polacy mogą być dumni ogólnie z ludzi pióra. Wymieniano tutaj zarówno poetów, jak i prozaików – Wisławę Szymborską, Zbigniewa Herberta, ale też Władysława Reymonta czy Stefana Żeromskiego. W dalszej kolejności badani przypominali osoby związane z przełomowymi momentami w dziejach nauki – Mikołaja Kopernika i Marię Curie-Skłodowską (po 6%) oraz sportowców, w tym przede wszystkim Adama Małysza, ale też Roberta Kubicę, Justynę Kowalczyk czy też polskie siatkarki.

Co dwudziesty ankietowany (5%) jest zdania, że Polacy mogą być dumni ze współczesnych polityków. W tej kategorii pojawiły się takie nazwiska, jak: Leszek Balcerowicz, Aleksander Kwaśniewski, Jerzy Buzek czy Lech Kaczyński. Tyle samo badanych uważa, że powodem do dumy powinni być dawni władcy Polski (Jan III Sobieski, Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło). Jako postać przynoszącą Polakom chlubę wymieniano również Adama Mickiewicza (4%). W dalszej kolejności pojawiali się dowódcy wojskowi i bohaterowie walk o niepodległość (3%). Wymieniano głównie nazwiska związane z drugą wojną światową (Władysław Sikorski, Władysław Anders, Edward Rydz-Śmigły, Karol Świerczewski), ale też innych bohaterów narodowych (Henryk Dąbrowski, Kazimierz Pułaski). Respondenci typowali również wielkich artystów, Tadeusza Kościuszkę, kardynała Stefana Wyszyńskiego, uczonych i naukowców, kompozytorów i muzyków.

Wśród osobistości wymienianych z nazwiska byli jeszcze: Władysław Bartoszewski, społecznicy (Irena Sendlerowa, Janina Ochojska, Jerzy Owsiak), ksiądz Jerzy Popiełuszko, Henryk Sienkiewicz i politycy okresu PRL.

Zobaczyć Kraków, Warszawę i Mazury

Ankietowani proszeni o wskazanie miejsc w Polsce, które według nich powinien zobaczyć obcokrajowiec, aby uznać Polskę za kraj interesujący, a więc takich, którymi Polacy mogą się pochwalić innym, w pierwszej kolejności wymieniają duże miasta. Ponad połowa badanych (56%) za takie miejsce uznała Kraków, a prawie jedna trzecia (30%) Warszawę. Na kolejnym miejscu znalazły się Mazury, rekomendowane przez co czwartego respondenta (25%). Prawie co piąty ankietowany (18%) poleciłby obcokrajowcowi polskie góry, natomiast blisko co ósmy (13%) konkretnie Zakopane. Nieco mniej badanych (11%) za wizytówkę naszego kraju uznało Częstochowę, a co dziesiąty Polak (10%) Morze Bałtyckie.

W dalszej kolejności badani wymieniali Gdańsk, inne polskie miasta (np. Szczecin, Katowice, Lublin, Łódź, Białystok) i pozostałe miejsca historyczne (po 8%). W tej ostatniej kategorii znalazło się pole bitwy grunwaldzkiej, Westerplatte, Pomnik Poległych Stoczniowców, Panorama Racławicka, Wilczy Szaniec i zamki: w Malborku, Kruszwicy czy Łańcucie. Ankietowani typowali również konkretne łańcuchy gór polskich, wskazując na Tatry (7%) oraz Bieszczady (6%). Dla części badanych (6%) miejscem, które powinien zobaczyć obcokrajowiec odwiedzający Polskę, jest Oświęcim.

Co dwudziesty ankietowany (5%) wymienił inne krainy geograficzne. W kategorii tej znalazły się zarówno duże regiony, jak: Warmia, Śląsk czy Kaszuby, jak też mniejsze krainy geograficzne (np. ziemia hrubieszowska). Respondenci wymieniali również Wawel i Wieliczkę (po 4%), Puszczę Białowieską, Poznań, Trójmiasto, Toruń i ogólnie polską przyrodę (po 3%).

Część badanych wytypowała parki narodowe (np. Kampinoski, Ojcowski, Biebrzański), miejsca kultu religijnego (np. Licheń, Święta Lipka, Kalwaria Zebrzydowska), polskie wsie lub inne konkretne miejsca, interesujące przede wszystkim z uwagi na walory krajobrazowe, takie jak Morskie Oko, Solina, Szlak Orlich Gniazd, Pustynia Błędowska, Czarna Hańcza, Śnieżka czy wyspa Wolin.

Badanie zostało wykonane przed katastrofą w Smoleńsku.