Polacy: warto było zmieniać ustrój

Zdecydowana większość ankietowanych (83%) uważa, że warto było w 1989 roku zmieniać ustrój polityczny. Nieliczni (9%) podchodzą do transformacji krytycznie. W ostatnich dwóch latach Polacy wyraźnie częściej niż we wcześniejszych sondażach wyrażają zadowolenie z tego, że w kraju doszło do zmian.

Aprobatę przemian najpowszechniej deklarują osoby z wyższym wykształceniem, badani najwięcej zarabiający i dobrze sytuowani, a także przedstawiciele takich grup zawodowych, jak kadra kierownicza, specjaliści oraz prywatni przedsiębiorcy. Z transformacji częściej zadowoleni są respondenci o prawicowych poglądach politycznych niż osoby deklarujące orientację centrową czy lewicową. Zmianę ustroju w Polsce rzadziej niż inni aprobują ludzie najsłabiej wykształceni, negatywnie oceniający własne warunki materialne, a ponadto renciści i robotnicy niewykwalifikowani. Preferencje partyjne z ostatnich wyborów parlamentarnych nie różnicują postaw wobec transformacji. Można dodać, że zadowolenie ze zmian częściej niż przeciętnie deklarują osoby, które w latach 1981 – 1989 należały do podziemnej „Solidarności”, jak również ci, którzy do niej nie należeli, ale popierali jej działalność (odpowiednio 94% i 95%).

Bilans raczej dodatni

Blisko połowa ankietowanych (47%) jest zdania, że zmiany w Polsce po 1989 roku przyniosły ludziom więcej korzyści niż strat, mniej więcej co szósty respondent (16%) ocenia, że straty przewyższają zyski, a niespełna co trzeci (30%) uważa, że bilans jest zrównoważony.

Zmiany, jakie zaszły w Polsce po 1989 roku, wyraźnie częściej niż pozostali badani postrzegają jako korzystne osoby młode, absolwenci wyższych uczelni, respondenci osiągający najwyższe dochody, dobrze oceniający własną sytuację materialną. W żadnej z analizowanych grup nie dominują opinie krytyczne, jednak częściej niż przeciętnie notuje się je wśród najstarszych pokoleń, ludzi słabiej wykształconych, a przede wszystkim będących w złej sytuacji materialnej; spośród grup zawodowych krytycyzmem wyróżniają się robotnicy niewykwalifikowani, rolnicy, a ponadto nieaktywni zawodowo renciści.

Ogólną postawę wobec transformacji ustrojowej kształtuje w dużym stopniu postrzeganie bilansu korzyści i strat wynikających z przemian. Wśród tych, którzy sądzą, że na zmianach, jakie zaszły w Polsce po 1989 roku, ludzie więcej zyskali niż stracili lub że korzyści i straty są zrównoważone, ogromna większość wyraża aprobatę transformacji. Jednak nawet wśród badanych podkreślających przewagę strat dominuje opinia, że warto było w Polsce zmieniać ustrój.

Zyskali przedsiębiorcy

CBOS zapytał również, które grupy społeczne lub zawodowe skorzystały – w opinii ankietowanych – na zmianach zapoczątkowanych w 1989 roku, a które straciły. Zdecydowana większość Polaków – co najmniej trzy czwarte – uważa, że na transformacji zyskali przedsiębiorcy, ludzie bogaci, politycy, a także dwie grupy pod pewnymi względami podobne, ale różniące się właściwościami etycznymi: z jednej strony – kombinatorzy, cwaniacy, łapówkarze, a z drugiej – ludzie zaradni, przedsiębiorczy i odważni. Ponad połowa ankietowanych przypisuje uzyskanie korzyści wynikających z przemian takim grupom, jak: inteligencja i wolne zawody, ludzie wykształceni oraz osoby pracujące za granicą. Jeśli chodzi o ludzi dawnego systemu, to niemal co drugi respondent sądzi, że zyskali na zmianach, ale nieco ponad jedna piąta badanych twierdzi, że stracili.

Stracili rolnicy oraz "zwykli ludzie"

Wskazania dotyczące strat przeważają w odniesieniu do rolników, robotników i pracowników fizycznych, a także takich kategorii jak ludzie zwykli, przeciętni oraz ludzie uczciwi. Zdaniem większości Polaków, przemiany ustrojowe okazały się niekorzystne przede wszystkim dla ludzi biednych, słabo wykształconych, bezrobotnych, a także emerytów i rencistów.