Polaków autoportret: pracowity i gościnny malkontent. Oraz zadrośnik

Ogromna większość ankietowanych przez CBOS (91%) potrafiła podać jakieś cechy typowego Polaka. Na pierwszy plan w tym autoportrecie wysuwa się . Co czwarty respondent (25%), zapytany o cechy charakterystyczne dla Polaków, wymienił właśnie pracowitość.

Kolejnym wyróżnikiem – drugim pod względem częstości wskazań – cechującym przeciętnego Polaka jest malkontenctwo, narzekanie, pesymizm, roszczeniowa postawa wobec życia (17%). Badani mówili w tym kontekście, że Polacy wciąż narzekają, lubią czy wręcz uwielbiają narzekać, są smutni, pesymistyczni, sfrustrowani, niezadowoleni z życia, są wiecznie niezadowolonymi marudami i malkontentami.

Polacy postrzegają siebie również jako ludzi dobrych, serdecznych, przyjaznych (12%). Do swoich mocnych stron zaliczają także zaradność, gospodarność, przedsiębiorczość, operatywność, umiejętność radzenia sobie z różnego rodzaju wyzwaniami – pojawiały się opinie, że „Polak wszystko potrafi” (10%). W opisie naszych zalet znajdują się też takie przymioty, jak: gościnność (8%), solidność, rzetelność, wiarygodność (4%), inteligencja, mądrość, dobre wykształcenie (4%), pomysłowość, kreatywność (1%), otwartość, ugodowość, tolerancyjność (3%), poczucie humoru, pogoda ducha (2%), umiejętność korzystania z życia, swoboda pozwalająca dobrze się bawić (2%). Badani charakteryzując Polaków mówili niekiedy o patriotyzmie (3%), a także o waleczności i odwadze (1%).

Cwaniacy i zadrośnicy. Zakompleksieni

Na ciemniejszą stronę autoportretu Polaków – poza wspomnianym już malkontenctwem – składają się natomiast takie cechy, jak: zazdrość i zawiść (8%), cwaniactwo i kombinatorstwo (8%), brak szczerości, fałsz, nieuczciwość i obłuda (3%).

Część badanych charakteryzując typowych Polaków wspominała o (6%), również w kontekście naszych postaw roszczeniowych – „Polacy chcieliby mało robić, a dużo zarabiać”, „nie chce im się pracować”. Niekiedy respondenci mówili o zachłanności, o tym, że jesteśmy chciwi, chytrzy, skąpi, materialnie nastawieni do życia, zorientowani na konsumpcję (3%). Część badanych uważa, że typowy Polak to człowiek niesympatyczny, arogancki, niekulturalny, nieżyczliwy, nieuprzejmy, złośliwy, kłótliwy (4%). Pojawiały się również opinie, że cechuje nas brak solidaryzmu społecznego – myślenia w kategoriach dobra wspólnego, wzajemna nieufność, podejrzliwość, samolubstwo i egoizm (3%). Padały też stwierdzenia, że jesteśmy indywidualistami, że w naszą naturę wpisana jest niezależność, że wolimy działać samodzielnie niż wspólnie (1%). Niekiedy badani wspominali o naszym zarozumialstwie, wywyższaniu się. Mówili, że o sobie mamy lepsze mniemanie niż o innych, że jesteśmy butni, lubimy pokazywać swoją wyższość, jesteśmy zadufani w sobie, uważamy się za najważniejszych na świecie, że jesteśmy próżni i zapatrzeni w siebie (2%). Z drugiej zaś strony pojawiały się opinie dotyczące naszych kompleksów, niedoceniania nas, niedowartościowania (2%). Bardzo rzadko formułowane były określenia nacechowane wyraźnie negatywnie, np.: zły, mściwy, pamiętliwy, zawzięty (2%). Sporadycznie łączono z typowym Polakiem takie cechy, jak brak tolerancji i ksenofobia (1%).

Nieco naiwni. Uparci

Również sporadycznie odbieramy siebie jako ludzi naiwnych, zbyt łatwowiernych, niemyślących czy wręcz głupich, dających się wykorzystywać innym (2%). Nieliczni uważają, że naszą typową cechą jest brak uporządkowania, dyscypliny, bałaganiarstwo i niepunktualność (1%). W katalogu negatywnych określeń pojawiły się również skojarzenia z , w szczególności z jego nadużywaniem (4%).

Typowy Polak bywa postrzegany także jako tradycjonalista, człowiek religijny, rodzinny (3%). W naszym autoportrecie można również odnaleźć, z jednej strony, spokój i zdystansowanie (1%), z drugiej zaś postrzegamy siebie jako ludzi emocjonalnych, impulsywnych czy wręcz nerwowych i porywczych (1%), a także upartych (2%).

W obrazie typowych Polaków pojawiły się również odniesienia do aktualnej sytuacji gospodarczej i politycznej. W kontekście gospodarki Polacy mówili, że jesteśmy ludźmi mało zarabiającymi, bez pracy, zmuszonymi do emigracji z powodu braku perspektyw w naszym kraju (4%), a w nawiązaniu do polityki – że jesteśmy źle rządzeni, blokowani przez rząd, władze, źle traktowani przez państwo (1%). Pojawiały się również opinie – niejako przeczące istnieniu naszego autostereotypu – że jesteśmy normalni, zwykli, różni, przeciętni (6%).