Samobójstwa osób starszych

Tymczasem samobójstwa są popełniane także przez seniorów, co bywa przemilczane, bowiem dla ogółu społeczeństwa jest to kwestia wstydliwa.

Kiedy ktoś młodszy decyduje się targnąć na swoje życie, oceniamy nierzadko, że gdzieś nastąpił błąd, otoczenie nie zauważyło symptomów nadchodzącej tragedii, a przecież dana osoba miała przed sobą jeszcze wiele lat życia. Gdy starszy człowiek dokonuje samobójstwa, osłupienie sięga zenitu, bowiem nie do zaakceptowania jest myśl, że choć sędziwy wiek zbliżał daną osobę do rozstania ze światem, ta, zamiast się przed tym bronić, przyspieszyła czas odejścia.

Statystyki

Według badań z 2004 roku, wskaźnik samobójstw (liczba samobójstw na sto tysięcy przedstawicieli danej grupy) dla osób powyżej 65 roku życia wynosi 19,0, a dla 75-latków 18,8, przy średnim wskaźniku dla całej populacji samobójców w Polsce wynoszącym 15,6. Jak alarmują socjologowie, stwierdza się wzrost liczby zgonów samobójczych w grupie wiekowej seniorów.

Samobójstwa osób starszych stanowią poważny problem także w innych krajach. W Stanach Zjednoczonych odsetek seniorów (tu: osób powyżej 65 roku życia) stanowi 13%, jednakże wśród samobójców 18% należy do tej grupy wiekowej. Jak informuje Samaritans Information Resource Pack (2004), w ostatnich latach wskaźnik samobójstw osób po 65 roku życia zmniejszył się, ale wciąż pozostaje wysoki na tle całej populacji.

Samobójstwa w znacznej części państw świata częściej popełniają mężczyźni niż kobiety, jednakże w grupie wiekowej seniorów, to kobiety częściej odbierają sobie życie.

Czynniki ryzyka

Trudno wskazać kompletny zestaw przyczyn, dla których osoby starsze popełniają samobójstwa. Bezsprzecznym jest jednak fakt, że wśród sędziwych samobójców znaczny jest odsetek osób z depresją i innymi schorzeniami mentalnymi oraz poważnymi dolegliwościami somatycznymi.

Wśród najczęstszych czynników ryzyka próby samobójczej wśród osób starszych wymienia się:

• przechodzenie choroby mentalnej, np. depresji
• uzależnienie od alkoholu
• doświadczanie przewlekłej choroby somatycznej
• nagła utrata dotychczasowej pozycji społecznej lub rodzinnej
• utrata bezpieczeństwa finansowego
• poczucie izolacji
• utrata życiowego partnera

Jak pisze Kevin Caruso z suicide.org, najpowszechniejszym powodem samobójstw osób starszych jest nieleczona depresja. Szacuje się, że depresja dotyczy przynajmniej 4 - 5% seniorów, ale nowsze badania pozwalają prognozować, iż może na nią chorować nawet 10 do 20% osób z tej grupy wiekowej.

Niektóre osoby mylnie uważają, że depresja jest normalnym elementem są wieku dojrzałego. Tymczasem nie jest ona normalnym zjawiskiem u ludzi w każdym wieku.

Ważne jest, by osoby dojrzałe, które wykazują objawy depresji, zostały zbadane w celu ustalenia, czy istnieją fizyczne podstawy do depresji. Niektóre choroby fizyczne i stosowanie określonych leków może powodować bowiem jej symptomy.

Następujące choroby i fizyczne problemy, które mogą wywołać objawy depresji:

• problemy z tarczycą
• cukrzyca
• Choroba Parkinsona
• stwardnienie rozsiane
• udary
• guzy
• niektóre zakażenia wirusowe

Następujące leki mogą wywołać objawy depresji:

• leki modyfikujące ciśnienie krwi
• medykamenty na zapalenie stawów
• leki hormonalne
• sterydy

Depresja stanowi również (bardzo często) efekt czynników pozafizycznych. Wśród przyczyn psychologiczne depresji wyróżnia się: cechy osobowości depresyjnej, czy pojawienie się egotyzmu starczego. To zaś nierzadko wywołane jest przez samotność, utratę osób bliskich, utratę pozycji zawodowej i społecznej, poczucie beznadziejności oraz brak celów życiowych. Poza tym, powodem choroby może być sytuacja rodzinna osoby starszej, stosowana wobec niej przemoc fizyczna i psychiczna. To jest szczególnie trudne do zapobiegania, bowiem, jak wskazują J. Pruszyński i Gębska-Kuczerowska w artykule pt. „Niebezpieczna starość" opublikowanym w dwumiesięczniku poświęconym problematyce przemocy „Niebieska linia": „problem przemocy jest prawie zawsze tematem tabu w środowiskach, gdzie występuje, a szczególnie w rodzinie - zarówno ofiary, jak i obserwatorzy nie zgłaszają problemu. Niektórzy wstydzą się swojej bierności lub celowo nie chcą psuć opinii sprawcy z obawy przed konsekwencjami utraty pozycji społecznej i zawodowej bądź ze strachu przed odwetem ze strony agresora, a tym samym nasilenia się aktów przemocy".

Prewencja

Musi obejmować oczywiście eliminację czynników wywołujących depresję i inne powody targnięcia się na własne życie. Konieczne jest leczenie zarówno wspomnianych chorób fizycznych, jak i dolegliwości mentalnych. Niemniej ważnym jest jednak stworzenie osobom sędziwym środowiska, w którym będą czuły się potrzebne, zrozumiane, szanowane i doceniane.

Pewnym osiągnięciem cywilizacyjnym na pewno jest fakt, że o problemie samobójstw wśród osób starszych mówi się coraz częściej. W różnych krajach powstały kampanie mające na celu zwrócenie uwagi reszty społeczeństwa na problem samobójstw osób starszych.

Izraelska organizacja Adam LeAdam zleciła stworzenie spotu, który prezentuje seniora spacerującego po mieście. Dokładniej zaś: możemy rozpoznać, że chodzi o osobę starszą, bo widoczna jest laska, ten, kto się nią podpiera pozostaje dla nas niewidzialny. Postać mija ulicę, plac zabaw, alejkę w parku, po czym dochodzi do mostu nad arterią... laska upada sugerując, że jej właściciel przeszedł przez barierkę i odebrał sobie życie. Na końcu pojawia się informacja o rosnącej liczbie samobójstw wśród osób starszych i napis: „it's time we see them" („czas, żebyśmy ich zobaczyli").

Innym pomysłem tej samej organizacji było stworzenie plakatów, na których starsza kobieta dzierga coś na drutach. Zamiast nowego swetra czy szala jednak, robi sznur, który ma posłużyć jej do odebrania sobie życia. Na plakacie widnieje napis: Over 50% of all suicides are committed by senior citizens (Przeszło 50% ogółu samobójstw stanowią samobójstwa popełniane przez osoby starsze).