Seniorzy w Unii Europejskiej

Szacuje się, że na świecie żyje około 605 mln ludzi starszych. W Europie seniorzy stanowią już 20, a w Polsce – niemal 13% ogółu mieszkańców. Europa szybko się starzeje, przyrost naturalny maleje, w związku z czym oczekuje się, że w roku 2050 statystyczny obywatel UE będzie miał „tuż pod pięćdziesiątkę”. Obecnie najwięcej ludzi starszych żyje we Włoszech i Grecji, ale prognozy wskazują, że do roku 2020 aż 25 proc. społeczeństwa UE przekroczy 65 lat.

Często słyszymy, że seniorzy są niezbędni, że ich doświadczenie to skarbnica wiedzy dla młodszych pokoleń, że są cenionymi i potrzebnymi pracownikami i lepiej rozumieją oraz z większym wyczuciem spoglądają na potrzeby innych. To piękne słowa. Szkoda, że nie idą za nimi czyny i ... finanse!

Unia troszczy się o wszystkich seniorów, zarówno o tych, którzy w dalszym ciągu są czynni zawodowo (przeciwdziała dyskryminacji w miejscu pracy ze względu na wiek), jak i tych, którzy udali się już na zasłużony odpoczynek. Tym ostatnim zapewnia np. oddzielną emeryturą i rentę z każdego państwa, w którym byli ubezpieczeni, przez co najmniej rok. Unijne przepisy są w tej materii bardzo zróżnicowane. Od norm zapobiegających izolacji społecznej ludzi starszych, aż po ustalanie standardów obowiązujących w domach pomocy społecznej.

Unia działa również na rzecz poprawy jakości i warunków życia osób starszych, obniżenia ich zachorowalności oraz niepełnosprawności. Najważniejsze wyzwania w tej dziedzinie to: powszechny dostęp do wysokiej jakości opieki medycznej przy jednoczesnym zapewnieniu dobrej kondycji finansowej systemów opieki zdrowotnej, badanie wpływu starzenia się społeczeństwa na gospodarkę oraz zapewnienie im na obszarze całej UE odpowiednich emerytur. Tylko w czerwcu 2007 roku Unia przeznaczyła kwotę 1 mld euro na technologie cyfrowe, podnoszące komfort życia starszych Europejczyków. Są to pieniądze przeznaczone na rozwój Internetu, na szkolenia oraz bardziej przyjazną opiekę zdrowotną i społeczną.

Wyjątkowo kusząco brzmi kierowana do seniorów oferta, aby zainteresowali się obsługą komputerów i Internetu. Pewnie już niedługo będzie to standardem, że wyedukowana komputerowo babcia (lub dziadek) czujnie obserwuje, jakie to strony internetowe odwiedza i z kim się kontaktuje przez gadu-gadu ich ukochany wnuczek!

Unia Europejska promuje tzw. „starość aktywną”, głównie poprzez zapobieganie izolacji osób starszych oraz włączanie ich w projekty integracji międzypokoleniowej. Od 1 stycznia 2007 do końca roku 2013 unijna Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji prowadzi program pt. "Uczenie się przez całe życie" ("Life Long Learning"). Jego cel to promowanie dialogu międzykulturowego, pomoc w samorealizacji i ćwiczenie przedsiębiorczości u ludzi starszych. Dodatkowo, projekt Grundtvig wspomaga kształcenie ludzi dorosłych i starszych, program Jean Monnet – wspiera nauczanie w dziedzinie integracji europejskiej, a Program Międzysektorowy odpowiada za promowanie nauki języków obcych oraz wymianę dobrych praktyk.

Polscy seniorzy coraz lepiej korzystają z unijnych propozycji. Działa około 200 Uniwersytetów Trzeciego Wieku, a w samej Warszawie jest ich 14. W aktywności seniorów wyraźnie przoduje województwo śląskie, gdzie można się doliczyć ponad 80 klubów i stowarzyszeń seniorów współpracujących z lokalnymi uniwersytetami III wieku. Polscy seniorzy są także członkami Europejskiej Unii Seniorów (EUS), gdzie zastanawiają się jak bronić prawa do godnego życia, dbać o bezpieczeństwo socjalne, lepszą opiekę zdrowotną oraz równouprawnienie w życiu społecznym.

Działania na rzecz seniorów były w Unii silnie akcentowane od dawna. Widać to było w Europejskim Roku Ludzi Starszych i Solidarności między Pokoleniami (1993), w pracach nad Europejską Kartą Socjalną, czy podczas Międzynarodowego Roku Seniora (1999), którego priorytetem stało się dążenie „ku społeczeństwu dla ludzi w każdym wieku”, które zachęcało do aktywizacji ludzi starszych.

Ukoronowaniem działań na rzecz ludzi starszych jest przepis najnowszego unijnego dokumentu, czyli Karty Praw Podstawowych, gdzie możemy przeczytać, że „Unia uznaje i szanuje prawo osób w podeszłym wieku do godnego i niezależnego życia oraz do uczestniczenia w życiu społecznym i kulturalnym” (art. 25). Szkoda, że Polska nie zdecydowała się przyjąć Karty, zwłaszcza że w polskim porządku prawnym tak przyjaznego seniorom przepisu nie znajdziemy.

Starzenie nie musi być równoznaczne z porzuceniem wszelkiej aktywności. Przeciwnie, seniorzy mogą wnosić w życie otoczenia nowy, nieznany potencjał. Są ludźmi otwartymi na innych, często przedsiębiorczy, a bagaż zgromadzonych przez zawodowe życie doświadczeń czyni z nich interesujących partnerów. I jeśli jeszcze społeczeństwo zagwarantuje im należyty standard ekonomiczny, to każdy senior będzie mógł powiedzieć, że „prawdziwe życie zaczyna się dopiero na emeryturze!”

Profesor Genowefa Grabowska, poseł do Parlamentu Europejskiego