TK: odszkodowania dla właścicieli mieszkań zgodne z Konstytucją

Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Sądu Rejonowego w Grudziądzu Wydział I Cywilny dotyczące prawa do żądania odszkodowania od gminy za niedostarczenie lokalu socjalnego. Zdaniem sądu pytającego obowiązek wypłaty odszkodowań na podstawie ustawy o ochronie praw lokatorów stanowi zmianę zakresu zadań i kompetencji gmin, która powinna spowodować odpowiednie zmiany w podziale dochodów publicznych.

TK oceniał przepis przywracający pełną odpowiedzialność gminy wobec właściciela lokalu objętego wyrokiem eksmisyjnym za niedostarczenie lokalu socjalnego. Trybunał podkreślił, że odpowiedzialność odszkodowawcza gminy jest związana z jednym z jej podstawowych zadań, jakim jest zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych członków wspólnoty samorządowej, w tym dostarczanie lokali socjalnych w celu realizacji wyroków eksmisyjnych.

Obowiązek najmu lokali socjalnych został wprowadzony już w ustawie o najmie lokali i dodatkach mieszkaniowych z 1994 r. Niedostarczenie lokalu socjalnego w celu realizacji eksmisji, podobnie jak niewywiązywanie się przez organy władzy publicznej z każdego innego zadania, może powodować konieczność wypłaty odszkodowania. Zdaniem Trybunału nie można uznać, że obowiązek wypłaty odszkodowań stanowi nowe zadanie gmin. Wypłata odszkodowań za niedostarczenie lokalu socjalnego stanowi konsekwencję braku realizacji jednego z podstawowych zadań własnych.

Trybunał podkreślił także, że na wykonywanie każdego zadania składa się wiele czynności o różnym charakterze. Zazwyczaj powoduje konieczność ponoszenia różnorodnych wydatków budżetowych. A zatem nie można automatycznie utożsamiać wydatków budżetowych z określonego tytułu ani ich ewentualnego wzrostu z zadaniem gminy w konstytucyjnym znaczeniu tego zwrotu. Możliwość wypłaty wyższych odszkodowań nie oznacza, że zmieniony został zakres zadań i kompetencji gmin. Nie może też przesądzać o niekonstytucyjności kwestionowanego przepisu.

Trybunał Konstytucyjny nie podzielił wątpliwości sądu pytającego, co do braku rozwiązań systemowych, służących wspieraniu gmin w celu stworzenia odpowiedniego dostępu osób uprawnionych do lokali socjalnych. Gminy mogą ubiegać się o uzyskanie dotacji celowych z budżetu państwa na zapewnienie lokali socjalnych. Od 2004 r. funkcjonuje rządowy program wspierania budowy lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla bezdomnych. Wsparcie dla gmin polega na refundacji części wydatków poniesionych na budowę lub pozyskanie m. in. lokali socjalnych.