Wyzwania dla starzejącej się Europy

Dane statystyczne

Sytuacja jest wręcz alarmująca, bo nic nie wskazuje na to, aby opisany powyżej trend miał ulec modyfikacjom. Podkreśla się, że tak znaczna liczba osób starszych przy mniejszej ilości ludzi młodych będzie stanowiła duże wyzwanie. W 2008 roku stosunek osób w wieku produkcyjnym do osób powyżej 65 roku życia wyniósł 4:1, w 2060 roku zmieni się na około 2:1. Potrzeba wsparcia dla osób starszych jest spotęgowana rozpadem modelu tradycyjnej rodziny, w efekcie coraz większa liczba emerytów mieszka samotnie.

Imigracja - rozwiązanie czy problem

Istnieją dwa główne elementy zmian demograficznych: naturalna zmiana demograficznych i migracja netto (różnica między liczbą osób, które napłynęły a liczbą osób, które opuściły dane terytorium w badanym okresie). Jednym z możliwych środków przeciwdziałania starzenia się społeczeństwa jest więc przyjmowanie i integracja imigrantów. Jednakże istnieją różne czynniki, które wzmacniają niechęć do goszczenia imigrantów. Nie można bowiem oczekiwać, że ludność napływowa zmieni swoją kulturę i wierzenia wraz z przyjazdem do nowego kraju. Nicolas Sarkozy, Angela Merkel i David Cameron w niedawnych wypowiedziach wskazali, że wielokulturowość nie została dobrze wypracowana i że imigranci nie są w pełni zintegrowani.

Istnieje popularny na południu mit, że antyczny, wszechmocny niemal Rzym został zniszczony przez szalejącą imigrację, stąd nierzadka niechęć do ludzi nowoprzybyłych. Wraz ze wzrostem liczby imigrantów większą popularność zdobywają ruchy nacjonalistyczne, a nawet faszystowskie. Jednym z niepokojów części zachodnich społeczeństw jest możliwość islamizacji Europy. Nawet w krajach, gdzie przybysze stanowią nikły odsetek całej populacji, nacjonalistyczne nastroje są silne przy odpowiednim pokierowaniem obawami autochtonów. Przykładem może być Finlandia, w której obcokrajowcy stanowią zaledwie 3,1% społeczeństwa, a w ostatnich wyborach skrajnie prawicowa, antyunijna Partia Prawdziwych Finów otrzymała ponad 11% głosów. Tymczasem jest to kraj, który wkrótce będzie musiał zmierzyć się z problemami demograficznymi, należy bowiem do najbardziej starzejących się krajów.

Kraje UE zmagają się z wielkimi problemami ekonomicznym. przykładem może być Grecja, niemniej jednak rosnący dług publiczny mocno zagraża gospodarkom m. in. Portugalii i Włoch, a Hiszpania boryka się z wysokim bezrobociem. Mimo to Europa ciągle wydaje się mieszkańcom Azji i Afryki rajem, do którego warto dostać się za wszelką cenę. Po politycznych przemianach w Afryce na włoską wyspę Lampedusa niemal codziennie przybywają imigranci. Włosi proszą o pomoc inne kraje członkowskie w rozwiązaniu tej kryzysowej sytuacji. Trudno o pracę dla autochtonów, jeszcze trudniej dla przyjezdnych...

Dlaczego starzenie się społeczeństw to wyzwanie?

Z kilku powodów, głownie natury ekonomicznej. Ogromna liczba ludzi starszych przy mniejszej ilości osób w wieku produkcyjnym to finansowe obciążenie. Znaczna większość krajów stosuje repartycyjny system emerytalny, tj. oparty na umowie międzypokoleniowej, zgodnie z którą pokolenie pracujące finansuje ze swoich składek emerytury pokolenia starszego. To oznacza, że im mniej osób w wieku produkcyjnym, tym mniej pieniędzy na świadczenia. Rozwiązaniem mogłoby być zwiększenie dzietności lub właśnie przyjmowanie imigrantów. Pierwsze jednak trudno osiągnąć wobec znacznych zmian we współczesnym stylu życia (młodzi ludzie nie chcą mieć licznego potomstwa i nie skłaniają się ku temu nawet przy oferowanych przez rządy ulgach i zasiłkach). Drugie wyjście z trudnej sytuacji niesie za sobą opisane powyżej problemy społeczne i jest trudne do wdrożenia wobec kulturowych i istniejących już problemów ekonomicznych (np. bezrobocia).

Niemałym wyzwaniem, zarówno ekonomicznym, jak i społecznym, jest stworzenie wydolnego systemu opieki. Starość nieodmiennie wiąże się z intensyfikacją rozmaitych problemów zdrowotnych. Rzesza pacjentów i pensjonariuszy wymaga finansowych i formacyjnych (tj. związanych z odpowiednim wykształceniem) nakładów, tymczasem wiele państw wciąż nie jest na to przygotowanych. Już dziś do Włoch, Niemiec, czy Wielkiej Brytanii szczególnie zapraszane są osoby wykonujące prace pielęgniarskie i opiekuńcze, tymczasem starzenie się dotyczy przecież niemal wszystkich krajów UE.