Dlaczego kłamiemy?

W badaniu przeprowadzonym przez uczonych z Uniwersytetu Amsterdamskiego oraz Uniwersytetu Ben-Guriona na pustyni Negew sprawdzono, jakie czynniki wpływają na nieuczciwe zachowania.

Poprzednie badania wykazały, że pierwszym instynktem jest służenie własnemu interesowi. Poza tym analizy wykazały, że ludzie są bardziej skłonni , kiedy mogą uzasadniać kłamstwa samym sobie. Pamiętając o tych ustaleniach badacze postawili hipotezę, że gdy jest się pod presją czasu, a trzeba podjąć decyzję, która mogłaby przynieść nagrody finansowe, częściej się kłamie. Ponadto założono, że gdy ludzie nie znajdują się pod presją czasu, rzadziej kłamią, o ile nie ma możliwości racjonalizacji takiego zachowania.

Według tej teorii, ludzie najpierw działają zgodnie z egoistycznymi instynktami i dopiero z czasem akceptują i stosują to, co jest zachowaniem społecznie akceptowalnym. Kiedy działa się szybko, częściej próbuje się zrobić wszystko, co zapewnia zysk, nawet jeśli obejmuje to złamanie zasad etycznych i kłamstwo. Więcej czasu na decyzję prowadzi do ograniczenia kłamstwa.

Najpierw uczeni sprawdzili tendencje uczestników do kłamstwa w sytuacjach, gdy może być ono łatwo uzasadnione: około 70 dorosłych uczestników rzuciło kostką trzy razy tak, aby wynik był ukryty przed eksperymentatorem. Badanych poproszono o podanie informacji dotyczącej wyniku pierwszego rzutu, przy czym rzucający zarabiali więcej pieniędzy na wyższą ilość oczek.

Wyniki drugiego i trzeciego rzutu dostarczyły uczestnikom okazji do uzasadnienia ewentualnego kłamstwa co do ilości oczek, jakie wypadły za pierwszym razem, bo mogli liczyć na wyrzucenie wyższego numeru oczek za kolejnym razem. Niektórzy uczestnicy byli pod presją czasu - zostali pouczeni, aby podać odpowiedź w ciągu 20 sekund. Pozostali mieli na to nieograniczony czas.
Osoby z obu grup kłamały. Jednakże ci, którzy relatywnie szybko musieli podać ilość oczek, częściej przekazywali nieprawdziwy wynik rzutów niż osoby mające nieograniczony czas na poinformowanie o wynikach.

W drugim eksperymencie uczestnicy rzucali tylko raz. Osoby pod presją czasu kłamały, a ci, którzy nie byli zobligowani do szybkiego podania wyniku - nie.

Ogólnie rzecz biorąc - konkludują uczeni - ludzie częściej mówią nieprawdę, kiedy nie mają okazji na dłuższe zastanowienie Gdy czas nie jest problemem, częściej decydują się kłamać, o ile dysponują uzasadnieniem dla takiego postępowania.

Jak wskazują uczeni, aby zwiększyć prawdopodobieństwo uczciwego postępowania w biznesie lub kontaktach osobistych, ważne jest, by nie naciskać na rozmówcę, ale dać mu chwilę do zastanowienia sie przed odpowiedzią. - Ludzie zazwyczaj wiedzą, że nie wolno kłamać, ale potrzebują czasu na to, by postąpić tak jak należy - oceniają badacze.