Pokojowy Nobel 2022: Aleś Bialacki oraz rosyjski Memoriał i ukraińskie Centrum Wolności Obywatelskich

Jak czytamy w oświadczeniu Komitetu noblowskiego: laureaci Pokojowej Nagrody reprezentują społeczeństwo obywatelskie krajów swojego pochodzenia. Od wielu lat promują prawo do krytyki władzy i ochrony podstawowych praw obywatelskich. Podjęli ogromny wysiłek, aby dokumentować zbrodnie wojenne, łamanie praw człowieka i nadużycia władz. Wspólnie pokazują znaczenie społeczeństwa obywatelskiego dla pokoju i demokracji.

Aleś Bialacki był jednym z inicjatorów białoruskiego ruchu demokratycznego, który powstał w połowie lat 80-tych ubiegłego wieku. Poświęcił życie na promowanie demokracji i pokojowego rozwoju rodzinnego kraju. W 1996 roku złożył m. in. organizację Viasna (Wiosna). Inicjatywa była odpowiedzią na kontrowersyjne zmiany konstytucji, które dały prezydentowi władzę dyktatorską i wywołały masowe demonstracje. Viasna wspierała uwięzionych demonstrantów i ich rodziny. W następnych latach przekształciła się organizację praw człowieka o szerokim działaniu - dokumentowała zbrodnie władz i protestowała przeciwko stosowaniu tortur wobec więźniów politycznych.

W związku ze swoją działalnością Aleś Bialacki był represjonowany. Więziono go w latach 2011- 2014. Ponownie został aresztowany po masowych demonstracjach przeciwko krajowemu reżimowi w 2020 roku. Ciągle pozostaje w więzieniu bez procesu sądowego. Jakkolwiek opozycjonista zmagał się z poważnymi problemami osobistymi, nie odstąpił od walki o prawa człowieka i demokrację na Białorusi.

Organizacja praw człowieka Memoriał została założona w 1987 roku w byłym Związku Radzieckim przez obrońców praw człowieka, którzy chcieli upamiętnić ofiary represji komunistycznych. Do założycieli Memoriału należą laureat Pokojowej Nagrody Nobla Andriej Sacharow i obrończyni praw człowieka Swietłana Gannuszkina. Celem organizacji jest przypominanie o przeszłych zbrodnia, bez tego bowiem - jak uważają jej członkowie - nie da się zapobiec nowym przestępstwom.

Memoriał jest obecnie największą organizacją praw człowieka w Rosji. Stał się nie tylko centrum informacji o ofiarach, ale też zgromadził i usystematyzował dane na temat ucisku politycznego oraz łamania praw człowieka w Rosji. Memoriał stanowi najbardziej miarodajne źródło informacji o więźniach politycznych w rosyjskich aresztach. Organizacja stoi też na czele działań na rzecz zwalczania przemocy stosowanej przez służby mundurowe oraz promuje praw człowieka i rządy funkcjonujące zgodnie z prawem.

W 2021 roku rosyjskie władze przymusowo zlikwidowały ośrodki Memoriału, jego członkowie jednak nie poddają się i starają się kontynuować swoją pracę.

Centrum Swobód Obywatelskich powstało w Kijowie w 2007 roku dla wspierania praw człowieka i demokracji na Ukrainie. Jego celem było wzmocnienie ukraińskiego społeczeństwa obywatelskiego i wywieranie presji na władze, by na Ukrainie funkcjonowała pełnoprawna demokracja. Centrum działało na rzecz przystąpienia Ukrainy do Międzynarodowego Trybunału Karnego.

Po rosyjskiej inwazji na w lutym 2022 roku Centrum zaangażowało się w identyfikowanie i dokumentowanie rosyjskich zbrodni wojennych na ukraińskiej ludności cywilnej.

Jak zaznacza Komitet noblowski, Aleś Bialacki i dwie wspomniane organizacje są orędownikami praw człowieka, demokracji i pokojowego współistnienia Białorusi, Rosji i Ukrainy. Dzięki swym wysiłkom na rzecz wartości humanistycznych, antymilitaryzmu i przestrzegania prawa laureaci ożywili i uszanowali wizję Alfreda Nobla pokoju i braterstwa między narodami - wizję, na którą w dzisiejszym świecie jest najwyższe zapotrzebowanie.

.