Polak, czyli kto? Polacy o sobie i mniejszościach

Polacy pytani o rodzime mniejszości narodowe i etniczne, najczęściej wymianiają Romów (40%), a następnie (34%) i Niemców (31%). Co piąty ankietowany zapytany o mniejszości narodowe lub etniczne wymieniał Żydów (21%), a co ósmy – Białorusinów (12%) i Rosjan (12%).

Mniej niż co dziesiąty Polak wyszczególnił Litwinów, Ślązaków, Tatarów (po 8%), Kaszubów oraz Łemków (po 6%). Niewielki odsetek badanych do mniejszości narodowych zamieszkujących w Polsce zalicza Rumunów (4%), Turków (3%) oraz Wietnamczyków (3%). Sporadycznie ankietowani podawali w tym kontekście mniejszości wyznaniowe, wymieniając najczęściej muzułmanów (3%), a rzadziej inne wyznania (w sumie 1%). Pozostałe mniejszości wymieniane były przez mniej niż 3% ankietowanych. Co czwarty respondent (25%) nie potrafił wymienić żadnej mniejszości lub etnicznej.

Nie ma wyraźnej zależności między rzeczywistą liczebnością mniejszości narodowych w Polsce a ich znajomością. Bardzo silnie zakorzeniona w świadomości badanych jest obecność w Polsce, choć – jak wskazują dane spisu powszechnego – są oni mniej liczni (około 17 tys. osób) niż mniejszość niemiecka, białoruska czy ukraińska.

Z kolei, jak wynika ze spisu, najliczniejsza jest mniejszość niemiecka (około 144 tys. osób), choć w sondażu znalazła się na trzeciej pozycji pod względem częstości wskazań. Tuż za mniejszością niemiecką sytuuje się w badaniu CBOS mniejszość żydowska, choć jest ona porównywalna liczebnie z mniejszością litewską, która wymieniana była znacznie rzadziej (z danych wynika, że obie mniejszości liczą po około 7 tys. osób).

W sondażu blisko jedna trzecia badanych (32%) zadeklarowała, że zna osoby należące do mniejszości narodowych lub etnicznych, w tym 1% respondentów sam się do nich zalicza, co jest zgodne z wynikami ostatniego spisu powszechnego.

Mniejszości z mozliwością nauki własnego języka

Zdecydowana większość ankietowanych (79%) uważa, że członkowie mniejszości narodowych lub etnicznych powinni mieć możliwość nauki swojego języka w polskich szkołach na dodatkowych lekcjach. Blisko dwie trzecie (63%) jest zdania, że powinni oni mieć możliwość uczenia się w swoim języku.

Ponad dwie piąte respondentów (43%) sądzi, że powinni otrzymywać pomoc finansową od państwa na podtrzymywanie własnej kultury i tradycji, praktycznie tyle samo ankietowanych (41%) uważa, że powinni mieć możliwość porozumiewania się w swoim języku w urzędach lokalnych w miejscowościach, w których mieszkają. Co trzeci badany (32%) jest zdania, że powinni oni mieć możliwość umieszczania tablic z nazwami miejscowości we własnym języku obok tablic z nazwami polskimi, tam gdzie mieszkają.

Co piąty (19%) uważa, że przedstawiciele mniejszości narodowych powinni być zwolnieni z wymogu przekroczenia 5-procentowego progu wyborczego w wyborach do Sejmu.

Polak, czyli kto?

Najczęściej wskazywanym wyznacznikiem tożsamości narodowej była autoidentyfikacja, poczucie, że jest się Polakiem (59%). Kolejne istotne kryterium to – według respondentów – posiadanie polskiego obywatelstwa (40%). Dla więcej niż co czwartego badanego (29%) kluczowym wyznacznikiem jest polskie pochodzenie – warunek, aby przynajmniej jedno z rodziców było Polakiem, a niewiele mniej respondentów (24%) jest zdania, że rozstrzygające w tej kwestii jest stałe zamieszkiwanie w Polsce.

Dla co piątego respondenta (20%) koniecznym warunkiem uznania kogoś za Polaka jest posługiwanie się językiem polskim. Co czternasty (7%) natomiast do najważniejszych cech polskości zalicza katolicyzm. Warto zaznaczyć, że odsetek badanych uważających za kluczowe kryterium uznania kogoś za Polaka zmalał w ciągu ostatnich dziesięciu lat o połowę (z 14% do 7%). W tym czasie zmniejszył się również odsetek badanych przypisujących duże znaczenie autoidentyfikacji (z 69% do 59%), wzrósł natomiast odsetek tych, którzy przypisują je polskiemu obywatelstwu (z 34% do 40%) oraz polskiemu pochodzeniu (z 25% do 29%).