Polscy seniorzy: bierni, ubodzy i chorzy

Polscy seniorzy mało aktywni

Aktywność mieszkańców Polski na tle osób z innych krajów jest mała. 78 proc. Polaków zadeklarowało przynajmniej jedną z aktywności, o które pytali badacze (społeczną, indywidualną, religijną, edukacyjną). Tymczasem w Szwecji odsetek aktywnych wynosi 99 proc., w Niemczech – 95 proc. , a w Czechach – 91 proc. Niższy niż w Polsce odsetek osób aktywnych w innych obszarach niż zawodowy był we Włoszech i Hiszpanii (odpowiednio 62 proc. i 69 proc.).

Szczególnie niska jest aktywność Polaków – w wielu krajach odsetek osób aktywnych w tej sferze jest kilkukrotnie wyższy. Wyniki badania SHARE potwierdzają diagnozę Komisji Europejskiej i UNECE ujętą w Active Ageing Index, w której Polska zajmuje ostatnią pozycję wśród krajów UE w odniesieniu do aktywności społecznej osób starszych.

W przypadku aktywności indywidualnych (m.in. czytanie książek, gazet, rozwiązywanie krzyżówek) różnice między Polską a większością innych krajów są nieco mniejsze, ale nadal znaczące. W Szwecji czy Niemczech prawie cała badana populacja deklarowała ten rodzaj aktywności, a w Polsce nieco ponad 60 proc.

Jaki jest więc przeciętny Polak w wieku 55. lat i więcej? To zwykle osoba nieangażująca się społecznie (z wyjątkiem działalności religijnej), preferująca zajęcia indywidualne (oglądanie telewizji, czytanie gazet czy rozwiązywanie krzyżówek), w małym stopniu zainteresowana aktywnością edukacyjną.

Aż 22 proc. badanych wskazało, że w ostatnich 12 miesiącach nie podjęło żadnej z katalogu czterech grup aktywności (aktywność społeczna, indywidualna, , edukacyjna). Jest to niepokojąco duży odsetek, zwłaszcza biorąc pod uwagę wyjątkowo szeroki katalog tych aktywności oraz długość okresu odniesienia. Zaledwie 2,5 proc. respondentów zadeklarowało, że w ostatnich 12 miesiącach brało udział w szkoleniu lub kursie edukacyjnym.

Zdolności poznawcze w wieku 50+

Zdolności umożliwiające odbiór informacji z otoczenia, ich przetwarzanie i wykorzystywanie to cechy, które zmieniają się w ciągu życia. Pogarszanie się zdolności poznawczych (kognitywnych) to, obok pogarszania się zdrowia, jeden z głównych aspektów starzenia się.

W badaniu SHARE wykorzystano sześć rodzajów zadań mierzących zdolności poznawcze. Były wśród nich np. pytania o ogólną orientację (np. znajomość bieżącego dnia miesiąca, dnia tygodnia), pozwalające na identyfikację osób zagrożonych lub już dotkniętych . Były także pytania sprawdzające pamięć, czy zadania obliczeniowe dotyczące podstawowych działań matematycznych spotykanych w życiu codziennym.

Najlepiej wypadli mieszkańcy krajów skandynawskich (Dania, Szwecja), a także Czesi, Niemcy oraz Szwajcarzy. Polacy wraz z mieszkańcami krajów Europy Południowej (Hiszpania, Włochy, Portugalia) sytuują się na ostatnich miejscach rankingu.

Okazało się, że wyraźny wpływ na poziom umiejętności poznawczych ma wykształcenie. Osoby z wykształceniem ponadpodstawowym wypadały lepiej w testach poznawczych niż osoby z wykształceniem podstawowym lub bez wykształcenia. Na lepszy poziom zdolności poznawczych wpływ ma także aktywność fizyczna, społeczna oraz zawodowa.

Seniorzy częściej wspierają finansowo niż korzystają ze wsparcia

Osoby po 50. roku życia, częściej wspierają innych, niż sami otrzymują wsparcie finansowe – 28 proc. gospodarstw zadeklarowało przekazywanie transferów finansowych, a jedynie 7 proc. je otrzymało. Jest to prawidłowość obserwowana bez względu na status społeczno-ekonomiczny. Najczęściej odbiorcami pomocy finansowej są członkowie rodziny, głównie dzieci. Również otrzymywane transfery pochodzą najczęściej od rodziny. W Polsce, częściej niż w innych krajach, transfery są kierowane również do innych osób z rodziny.

w Polsce nieznacznie rzadziej przekazują transfery i częściej je otrzymują w porównaniu do pozostałych krajów. Rodzime gospodarstwa, których głowa ma więcej niż 80 lat, częściej przekazują wsparcie, niż się to dzieje w innych krajach. Zdecydowane różnice widać w otrzymywaniu drogich prezentów – w Polsce odsetek gospodarstw otrzymujących je jest znacznie niższy. Natomiast odsetek gospodarstw przekazujących takie prezenty jest porównywalny do obserwowanego w pozostałych krajach.