Polscy seniorzy: bierni, ubodzy i chorzy

Co piąty respondent deklarował, że otrzymuje pomoc osobistą lub praktyczną pomoc domową albo wsparcie od kogoś spoza gospodarstwa (osobiście lub taka pomoc jest udzielana jego partnerowi). Odsetek ten dla Polski wyniósł blisko 16 proc. Jest to pomoc udzielana codziennie lub rzadziej (np. co miesiąc).

Z kolei 12 proc. ankietowanych otrzymywało regularną (codzienną) pomoc od członka tego samego gospodarstwa domowego. Dla Polski ten odsetek wyniósł około 11 proc.

Kobiety, częściej niż mężczyźni, wskazywały, że pomoc jest świadczona przez kogoś spoza gospodarstwa domowego (23 proc. wobec 16 proc.), a pomoc codzienna od członka tego samego gospodarstwa domowego jest kierowana prawie równie często do kobiet, jak i do mężczyzn (13 proc. wobec 12 proc.). Dla Polski wskaźniki te są niższe niż dla wszystkich krajów SHARE.

Respondenci w Polsce stosunkowo rzadziej sprawują opiekę nad kimś spoza gospodarstwa, a wparcie to maleje wraz z wiekiem. Przy niższym udziale osób udzielających pomocy, zwraca uwagę większa częstotliwość jej udzielania w Polsce – prawie jedna trzecia osób pomagających robi to niemal codziennie, a dla krajów SHARE łącznie odsetek ten był o 10 punktów procentowych niższy.

Zdrowie Polaków w wieku 50+ na tle wybranych krajów europejskich

Mieszkańcy Polski częściej mają problemy zdrowotne i prowadzą niezdrowy tryb życia w porównaniu do mieszkańców innych krajów.
Swój stan zdrowia bardzo dobrze oceniają Szwedzi oraz Francuzi. Doskonały lub bardzo dobry stan zdrowia wskazywało 43 proc. Szwedów i 36 proc. Szwedek oraz 20 proc. Francuzów i 16 proc. Francuzek, podczas gdy w Polsce – jedynie niecałe 10 proc. mężczyzn oraz 6 proc. kobiet. 55 proc. Polaków i 61 proc. Polek oceniło stan zdrowia podczas badania jako zadowalający lub zły. Zbliżone wyniki odnotowano w Hiszpanii.

Występowanie krwi lub nadciśnienia najczęściej wskazywały Czeszki oraz Polki (odpowiednio 49 proc. i 47 proc.). Nadciśnienie tętnicze lub zwiększone ciśnienie tętnicze krwi zgłaszało 38 proc. mężczyzn w Polsce (dla porównania 53 proc. w Czechach oraz 31 proc. we Francji).

Największe odsetki cukrzycy wśród ankietowanych mężczyzn zgłaszali Czesi (19 proc.), a najmniejsze – Szwedzi (12 proc.). W Polsce odsetek mężczyzn deklarujących cukrzycę wynosił 13 proc.

(definiowaną jako BMI>=30) stwierdzono u 24 proc. Polaków oraz 32 proc. Polek, dla porównania w Szwecji dotyczyło to jedynie 16 proc. mężczyzn oraz 17 proc. kobiet.

Największy odsetek mężczyzn i kobiet zgłaszających długotrwałe problemy zdrowotne badacze odnotowali w Niemczech (po ok. 69 proc. u mężczyzn i kobiet) oraz w Polsce (odpowiednio 65 proc. oraz 68 proc.).

Styl życia Polaków nie jest zbyt zdrowy. Największy odsetek występował u mężczyzn w Polsce (32,3 proc.) oraz u kobiet w Czechach (20,2 proc.) i w Polsce (19,8 proc.). Najmniejsze odsetki palących obserwowano u mężczyzn w Szwecji (14,1 proc.) oraz u kobiet w Hiszpanii (5,9 proc.). Umiarkowaną lub intensywną aktywność fizyczną, co najmniej jeden raz w tygodniu, deklarowało 71 proc. Polaków oraz 63 proc. Polek, co stanowiło najmniejszy odsetek wśród analizowanych krajów (w Szwecji u obu płci wskaźnik ten wynosił ok. 90 proc.).

Interpretacja wyników badań stylu życia wymaga jednak pewnej ostrożności. Gorszy stan zdrowia sprzyja przedwczesnej umieralności, można się więc spodziewać, że np. mniejsze odsetki osób palących w najstarszych grupach wieku mogą być skutkiem zgonu osób palących we wcześniejszym okresie, a niekoniecznie zdrowszym trybem życia. Inny mechanizm powoduje, że mała aktywność fizyczna w najstarszej grupie wieku może być spowodowana niekoniecznie brakiem zwyczaju uprawiania aktywności fizycznej, a jedynie być skutkiem gorszej sprawności i problemów chorobowych.

Wywiady końca życia

Badanie SHARE dostarcza także unikatowych danych o ostatnim roku życia Europejczyków w wieku co najmniej 50 lat. Tak zwany „wywiad końca życia” przeprowadzono z osobą bliską zmarłemu respondentowi, który wziął udział w co najmniej jednej rundzie badania.

W Polsce badaniem tym objęto 249 osób – byli to zazwyczaj małżonkowie, w przypadku osób będących w związku małżeńskim (52% wszystkich wywiadów końca życia w Polsce), lub dzieci (21%).

Miejscem w Polsce jest najczęściej dom lub szpital, rzadziej hospicjum. W naszym kraju w zdecydowanej większości przypadków pogrzebowi towarzyszy nabożeństwo religijne, co nie jest prawidłowością obserwowaną we wszystkich innych krajach w SHARE, znacząco zróżnicowanych pod tym względem.

W ostatnim roku życia obserwujemy duże nasilenie trudności w życiu codziennym, przy czym dynamika tych zmian jest również zróżnicowana między krajami. Zwiększenie się trudności w wykonywaniu codziennych czynności w ostatnim roku życia radykalnie zwiększa zapotrzebowanie na pomoc – udzielaną przez członków rodziny lub też zewnętrznych (często płatnych) opiekunów. Charakterystyczna dla Polski jest dominująca rola członków rodziny, jako tych, którzy udzielają takiej pomocy.