Polski smog: co i jak nas truje?

To, czym oddychamy, ma wpływ także na układ nerwowy. Wykazano, że drobne cząsteczki pyłu mogą przenikać nawet do mózgu. U dzieci i młodzieży ciągłe narażenie na składniki smogu i inne substancje zatruwające powietrze może skutkować np. słabszą koncentracją, a w konsekwencji – gorszymi wynikami w nauce. U dorosłych może zaś sprzyjać spadkom nastroju, depresji itd., powoduje też szybsze . Niektórzy podejrzewają też związek zanieczyszczonego powietrza z rozwojem choroby Alzheimera.

Niestety, skażonym powietrzem „oddychają” także dzieci nienarodzone. Drobne cząsteczki mogą bowiem przenikać przez barierę łożyskowo-naczyniową. Zdaniem niektórych naukowców, narażenie kobiety ciężarnej na wdychanie zanieczyszczonego powietrza może nawet zwiększać ryzyko wystąpienia nowotworów (np. białaczki limfoblastycznej czy nowotworu gałki ocznej) we wczesnym okresie życia ich dzieci. Inne możliwe skutki to m.in. upośledzenie rozwoju układu nerwowego czy pogorszenie funkcji poznawczych. Oczywistym jest też negatywny wpływ zanieczyszczeń na rozwój układu oddechowego oraz na ryzyko wystąpienia alergii. Najczęstszym skutkiem życia matki w zatrutym otoczeniu jest wcześniactwo dziecka, jego niższa waga urodzeniowa; rośnie też ryzyko poronienia.

Walka o przyszłość

Trudno oszacować koszty ekonomiczne i społeczne, jakie ponosimy z powodu życia w zanieczyszczonym środowisku. Jak dotąd nikt też nie policzył kosztów leczenia chorób, których podłożem jest zatrucie powietrza. Można jednak policzyć np. koszty zwolnień lekarskich powodowanych przez choroby lub zaostrzenia schorzeń przewlekłych występujących najprawdopodobniej z powodu smogu. Według jednego z raportów przywoływanych w książce Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie, w 2015 roku tylko z powodu ekspozycji na pył PM2,5 utracono w Polsce ok. 16 milionów dni pracy, czego koszty oszacowano na niemal 2.1 mld euro. Co więcej, zanieczyszczenie powietrza 572 tys. lat wolnych od choroby.

Podejmuje się jednak coraz bardziej energiczne działania na rzecz poprawy jakości powietrza. Od lat w całej Europie, także w Polsce, radykalnie ogranicza się emisję z zakładów przemysłowych i dziś nie są już one głównymi trucicielami. Problemem pozostaje indywidualna działalność człowieka: wypuszczane przez nas samych dymy z komina i spaliny z auta. Pionierem walki z tzw. niską emisją zanieczyszczeń było miasto Kraków – najbardziej zatruta metropolia w Polsce. Władze Krakowa jako pierwsze postanowiły też wprowadzić zakaz palenia w piecach domowych węglem i innymi . Inicjatywy takie pojawiają się powoli w całym kraju.

Na szczęście rośnie społeczna świadomość zagrożenia. Przykład stanowią ruchy społeczne walczących o czyste powietrze, spośród których wymienić należy m.in. „Polski alarm smogowy”, od lat współpracujący z lekarzami i naukowcami. Realizowane są też liczne programy na rzecz poprawy jakości powietrza, finansowane m.in. z funduszy unijnych.